Bitwa pod Równem (VII 1920)
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
3–9 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Równem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Płd.-Zach. | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów[a] | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna polska 1918–1921[2]
Bitwa pod Równem – walki polskiej 2 Armii gen. Kazimierza Raszewskiego z sowiecką 1 Armią Konną Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front pod Samhorodkiem na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego[4][5]. 10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego[6], 16 czerwca dotarła do Uszy[7], a 22 czerwca większość jej sił dotarła już do Uborci[8]. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego, dowodzonego już przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska gen. Michajła Omelianowicza-Pawlenki skupiona była nad Dniestrem, w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego zajmowała odcinek frontu Dniestr–Chmielnik–Lubar, nowo sformowana 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, a 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego rozlokowana była nad Uborcią[9][10].
27 czerwca 1 Armia Konna przełamała polską obronę na Słuczy na południe od Zwiahla, na odcinku bronionym przez I Brygadę Piechoty (rez.). Kawaleria Budionnego wdarła się w lukę między lewym skrzydłem 6 Armii, a grupą gen. Leona Berbeckiego z 2 Armii[11]. 28 czerwca padł Korzec, a 3 Dywizja Piechoty Legionów wycofała się za Horyń[12][13]. 29 czerwca dowództwo polskiego Frontu Ukraińskiego przygotowało nowy plan uderzenia na sowiecką 1 Armię Konną zgrupowaną w rejonie Korca. Uderzyć miały jednocześnie 1. i 3 Dywizja Piechoty Legionów oraz 6 Dywizja Piechoty[12]. Jednak ten plan pobicia 1 Armii Konnej nie powiódł się i 2 lipca strona polska zaniechała działań ofensywnych w tym rejonie[12].
3 lipca 1 Armia Konna sforsowała Horyń, a pod wpływem nowej sytuacji operacyjnej gen. Edward Rydz-Śmigły zmodyfikował swój plan bitwy[14].
Skład walczących wojsk
[edytuj | edytuj kod]Walki pod Równem
[edytuj | edytuj kod]- Obrona i utrata Równego przez 3 Dywizję Piechoty Legionów
W myśl nowego planu dowódcy Fontu Ukraińskiego, 3 Dywizja Piechoty Legionów gen. Leona Berbeckiego obsadziła Równe i zajęła pozycje po obu stronach szosy Równe–Korzec, od Kołodzianki po Horodyszcze. Na południe od niej rozwinęła się Dywizja Jazdy gen. Jana Sawickiego[e]. W rejonie Zdołbunowa skoncentrowała się 1 Brygada Jazdy ppłk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Te trzy wielkie jednostki miały zatrzymać marsz Budionnego i umożliwić uderzenie skrzydłowe 1 Dywizji Piechoty Legionów z północy, a 18 Dywizji Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego z południa na nacierające dywizje 1 Armii Konnej[18]. 6 Dywizja Piechoty pozostawała na obszarze między Ludwipolem po Sieliszcze, a jej 12 pułk piechoty bazował w Kostopolu[19].
Wieczorem 3 lipca 1 Dywizja Piechoty Legionów rozpoczęła marsz do rejonu Tuczyn–Równe w miejsce koncentracji[20]. Budionny nie oddawał jednak inicjatywy i we wczesnych godzinach rannych 4 lipca zaatakował w lukę pomiędzy polską Dywizją Jazdy i 3 Dywizją Piechoty Legionów[21]. Jego 14 Dywizja Kawalerii Aleksandra Parchomienki związała walką dywizję gen. Sawickiego, natomiast główne siły „konarmii” zaczęły obchodzić prawe skrzydło 3 Dywizji Piechoty Legionów w rejonie Kołodzianki[20][22]. Również i 14 Dywizja Kawalerii obeszła Równe i przedarła się pod Klewań, zagarniając po drodze tabory 3 DP Leg. 6 Dywizja Kawalerii Siemiona Timoszenki obeszła miasto od południa i zachodu, a pozostałe dywizje Budionnego uderzyły na Równe od wschodu i południa[18].
Zagrożona obejściem 3 Dywizja Piechoty Legionów około 12:30 rozpoczęła odwrót, zajęła pozycje na wschód i południowy wschód od Równego i już z nowych stanowisk odrzuciła natarcie sowieckiej kawalerii[23]. W tym czasie sowiecka 11 Dywizja Kawalerii zepchnęła spod Zdołbunowa w kierunku Równego osamotnioną 1 Brygadę Jazdy. Jedynie rozmieszczona na wzgórzach między Kołodzianką i Kwasiłowem polska Dywizja Jazdy z powodzeniem wykorzystywała broń maszynową, odpierała wszystkie ataki 14 Dywizji Kawalerii i zadawała jej duże straty[24].
Do walki włączył się także 4 dywizjon artylerii konnej. Ostrzelał on kolumnę wojsk 11 Dywizji Kawalerii, maszerującą wzdłuż toru kolejowego Zdołbunów–Równe z zadaniem uderzenia na prawe skrzydło 3 DP Leg. Wykorzystując skutki ognia 4 dak-u, na zmieszane pododdziały 14 DK uderzyły 1., 5. i 12 pułk ułanów. Kozacy nie przyjęli walki i wycofali się do lasu na wschód od Zdołbunowa. Jednak sytuacja oddziałów polskich była nadal groźna. Próba powstrzymania 6 Dywizji Kawalerii nie powiodła się i 1 Brygada Jazdy musiała się cofnąć, odsłaniając tym samym dostęp do miasta od zachodu, a na szosie klewańskiej w oddziałach tyłowych 3 DP Leg. wybuchła panika[25].
W tej sytuacji dowódca Dywizji Jazdy gen. Jan Sawicki pozostawił pod Kołodzianką 1 pułk ułanów, z zadaniem prowadzenia działań opóźniających, a siłami głównymi przeszedł do Basów Kut. W tym właśnie rejonie dowódca 2 Armii gen. Raszewski zamierzał stworzyć zgrupowanie uderzeniowe i zaatakować tyły sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii. Równolegle z polską dywizją, w rejon Basów maszerowała jedna z brygad 11 Dywizji Kawalerii. Generał Sawicki kierował przeciw niej pułki ułanów, które szarżami powstrzymywały marsz kozaków. Działania te wspierały baterie 5. i 7 dywizjonu artylerii konnej oraz pociąg pancerny „Hallerczyk”[26]. Przed 19:00 rozpoczęły się walki uliczne. W pierwszym uderzeniu Sowieci opanowali cmentarz, ale kontratak wyprowadzony siłami 12 pułku ułanów pozwolił na odzyskanie terenu i o zmroku przeciwnik cofnął się do Nowego Dworu[f][27].
.jpg)
.jpg)
Jednak na skutek poniesionych strat, skrajnego przemęczenia żołnierzy, braku amunicji i szybkich postępów sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii, zagrażającej okrążeniem oddziałów polskich w rejonie Równego, gen. Raszewski wydał rozkaz ogólnego odwrotu. 3 Dywizja Piechoty Legionów nocą z 4 na 5 lipca odeszła w kierunku na Aleksandrię i nad ranem rozwinęła się na północnym brzegu Horynia frontem do Równego. Jej 7 pułk piechoty Legionów obsadził brzeg rzeki w rejonie Reszucka, 8 pułk piechoty rozlokował się w kolonii Czerepasznik, a idący w straży tylnej 9 pułk piechoty stanął jako odwód dywizji na stacji Lubomirka[28]. Na lewo od 3 DPLeg. linii Horynia broniła dwupułkowa 6 Dywizja Piechoty. Jej 12 pułk piechoty pozostawał nadal w Kostopolu jako odwód armii. Prawe skrzydło ugrupowania obronnego Armii stanowiła 1 Brygada Jazdy prowadząc jednocześnie rozpoznanie w kierunku na Deraźno i Susk[29]. Odchodząca na wschód Dywizja Jazdy trafiła na odpoczywający w Dziatkiewiczach sztab 6 Dywizji Kawalerii i pododdziały jej 36 pułku kawalerii; zdecydowane uderzenie ułanów rozproszyło pododdziały sowieckie, a wśród licznych poległych rozpoznano dowódcę 36 pułku kawalerii[25][30]. Około 7:00 Dywizja Jazdy dotarła do Stubły i po jej przekroczeniu w Nowym Stawie[g] i Peresopnicy rozlokowała się w pobliżu Nowosiółek[h] na odpoczynek[31]. 5 lipca dywizja gen. Sawickiego nie była już jednak w stanie podjąć jakichkolwiek działań i przegrupowała się do rejonu Podhajce – Krupy – Łuck, tracąc taktyczną łączność z oddziałami 2 Armii[31].
Wycofanie się jednostek polskich z Równego początkowo uszło uwadze sowieckich dowódców. Przez pewien czas artyleria nieprzyjaciela ostrzeliwała skraj miasta i dopiero około północy weszła do niego kawaleria, która zajęła pozycje obronne na północnym i północno–zachodnim skraju miasta[32]. Zdobycie Równego przez oddziały Budionnego zakończyło pierwszy etap bitwy. Polacy utracili ważny węzeł komunikacyjny. Takie rozmieszczenie dywizji polskich spowodowało, że nieprzyjaciel uzyskał wolną i niebronioną przestrzeń w kierunku na Lwów i Kowel. Aby przeciwdziałać rysującemu się niebezpieczeństwu, dowódca frontu gen. Rydz-Śmigły nakazał cofnięcie 3 Armii na Styr, 6 Armii na Zbrucz, a 2 Armii polecił zamknąć drogę na Kowel[1]. Tragiczną sytuację operacyjną jednostek polskich uratował także fakt, że Budionny 4 i 5 lipca postanowił pozostać pod Równem, dać wojskom wypocząć, uzupełnić szeregi nowymi zaciągami i czekać na rozkazy dowództwa Frontu Południowo-Zachodniego[14].
- Polskie natarcie na Równe
Czasowe zaniechanie działań ofensywnych przez dywizje Budionnego stworzyło sprzyjające warunki do podjęcia jeszcze jednej próby pobicia 1 Armii Konnej siłami 2 Armii gen. Raszewskiego[25].
Dowódca 2 Armii nakazał[33]:
- 1 Brygada Jazdy miała uderzać z Begenia[i] przez Karajewicze – kolonię Michałówka – Bielów w kierunku na Ołykę. Częścią sił miała ewentualnie wesprzeć 1 DP Leg.
- 3 Dywizja Piechoty Legionów maszerować miała rejonu Begenia przez Karajewicze – Bronniki – Klewań, z zadaniem opanowania obu mostów na Stuble
- 6 Dywizja Piechoty maszerować miała przez Kustyń – Szpanów – Obarów – Karpiłówkę – Michałówkę na Bielów – Stary Żuków, z zadaniem opanowania przepraw przez Stubłę w Bielowie i Peresopnicy; częścią sił miała wesprzeć 1 DP Leg.
- 11 pułk ułanów maszerować miał przez Zaborol – Żytyń Mały – Równe – Jasienienicze – Krzywicze – Peresopnicę do wsi Suchowce, z zadaniem zabezpieczenia południowego skrzydła 2 Armii
- 1 Dywizja Piechoty Legionów maszerować miała przez Zaborol – Żyteń Mały – Szpanów – Złotyjów[j] – Obarów, szosą klewańską w kierunku na Klewań; częścią sił miała zaatakować Równe
- pociągi pancerne „Strzelec Kresowy” i „Podhalanin" miały wspierać ogniem walczące jednostki
Rozkaz przewidywał też niewłaściwą ocenę sytuacji, która podjęta była na podstawie meldunku lotniczego i zakładał, że w razie gdyby meldunek lotniczy polegał na omyłce i gros sił Budiennego znajdowało się w rejonie Równego, pierwsza, z najbliższych Równego, dywizja zaatakuje całą siłą Równe, przy czym zostanie wzmocniona przez odwód armii i najbliższe części 6 Dywizji Piechoty. W konsekwencji więc 2 Armia nie ruszyła koncentrycznie na Równe, lecz skracając front, obrała kierunek na zachód[33].
8 lipca w południe przystąpiły do działań wszystkie wielkie jednostki 2 Armii, łącznie z przydzieloną jej 1 Dywizją Piechoty Legionów. 3 DP Leg. sforsowała Horyń pod Begeniem[k] i do wieczora opanowała Rohaczów i Gródek, towarzysząca jej 1 Brygada Jazdy zajęła Krajewicze, a 6 Dywizja Piechoty Szpanów[23]. Główne uderzenie wykonywała z rejonu Aleksandrii 1 Dywizja Piechoty Legionów. Jej I Brygada Piechoty Legionów miała nacierać bezpośrednio na Równe. Broniące się przed nią oddziały sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii potrafiły doskonale wykorzystać falisty, porośnięty dojrzewającym zbożem teren. Spieszona kawaleria, wyposażona w dużą liczbę karabinów maszynowych, prowadziła ogień zaporowy, a inne oddziały wykonywały szarże, opóźniając działania piechoty polskiej[27]. Zastosowana przez legionistów taktyka walki z kawalerią Budionnego zaczęła jednak dawać pozytywne rezultaty. Postępując tuż za liniami tyralier, baterie 1 pułku artylerii polowej Legionów ogniem na wprost rozbijały sowieckie gniazda broni maszynowej. Skutecznie też odpierano kozackie szarże. Często dochodziło do walki wręcz[25].
Około 21:00 na pole bitwy przybył dowódca I BP Leg. płk Stefan Dąb-Biernacki i wydał nowe rozkazy. 5 pułk piechoty Legionów kpt. Eugeniusza Wyrwińskiego, wraz z sześcioma bateriami artylerii, miał nacierać szosą od folwarku Narady[l], a 1 pułk piechoty Legionów kpt. Stefana Kozickiego, we współdziałaniu z 11 pułkiem ułanów mjr. Mariusza Zaruskiego, miał uderzyć na Równe z Żytynia Wielkiego przez Barmaki[34]. Podczas marszu rozszalała się gwałtowna burza, ale zdecydowano się kontynuować marsz[35]. W Żytyniu Wielkim i folwarku Narady zaskoczono placówki kozackie i zniszczono je[36]. Wychodząc z Narad jedna z kolumn 1 pułku piechoty Legionów zmyliła drogę i na Barmaki skierowano 5 pułk piechoty Legionów, wzmocniony 6 baterią 1 pap Leg. Pozostałe baterie artylerii pozostały daleko za piechotą[37].
9 lipca o świecie oba legionowe pułki były już na przedmieściach Równego. W czasie „zdejmowania” nieprzyjacielskich ubezpieczeń padły strzały, które zaalarmowały sowieckie oddziały stacjonujące w mieście[38]. Przystąpiono do frontalnego ataku. Z odległości kilkuset metrów ostrzelano gęstą kolumnę kawalerii, taborów i artylerii, zadając jej duże straty oraz zmuszając do porzucenia kilku dział i wielu wozów. Sowieci kontratakowali. Kozacy wpadli na mostek i groblę, ale zostali odparci przez 5/1 pp Leg. Po kilku godzinach walk opanowano miasto, a I BPLeg. zdobyła między innymi pięć dział, uszkodzony czołg i kilkanaście ckm-ów. Odzyskano także dwie armaty 150 mm pozostawione przez polskie oddziały podczas odwrotu[39][36].
- Obrona Równego przez 1 Dywizję Piechoty Legionów
Budionny nie pogodził się z utratą miasta. Jego 6 Dywizja Kawalerii koncentrowała swoje oddziały w rejonie Tynnego[m], a od strony Szpanowa i Barmak nadciągały kolumny 4 Dywizji Kawalerii[40]. W tej sytuacji dowódca I BP Leg. płk Dąb-Biernacki przystąpił do organizacji obrony. Południowej części miasta bronił 5 pułk piechoty Legionów, a jego I i II batalion zajęły stanowiska na wschodnich i południowych przedmieściach od szosy do Korca po szosę na Klewań. Północnej części miasta bronił 1 pułk piechoty Legionów. Jego I batalion obsadził linię od dworca kolejowego do szosy klewańskiej, a II batalion północno-wschodnie krańce miasta. W odwodzie brygady pozostał III batalion 5 pułku piechoty Legionów i 11 pułk ułanów. Działania piechoty wspierać miała artyleria legionowa. 1., 3. i 9 bateria 1 pap Leg. stanęły przy szosie na Klewań, 5/1 pap Leg. i 3 bateria 1 pułku artylerii ciężkiej Legionów przy szosie do Żytnia, 6/1 pap Leg. na wschodnim skraju miasta[41].
W południe Sowieci rozpoczęli realizować artyleryjskie przygotowanie natarcia, a bezpośrednio po nim wyszedł atak od strony Horodyszcza. Odparły go, przy współudziale 6/1 pap Leg., kompania techniczna i dwie kompanie III/1 pułku piechoty Legionów. Czerwonoarmiści zajęli jednak dominujące nad okolicą wzgórze i stamtąd prowadzili ogień nękający. Kolejny atak nastąpił od południowego zachodu, od strony Tynnego – również odparty. Tymczasem gen. Raszewski, bazując na błędnym meldunku z rozpoznania lotniczego jakoby główne siły Budionnego rozpoczęły marsz na zachód, nakazał wszystkim oddziałom 2 Armii przejść do pościgu w kierunku na Kiwerce[n][43].
Około 15:00 płk Dąb-Biernacki otrzymał rozkaz opuszczenia Równego. Jednak ustawiczne ataki nieprzyjaciela uniemożliwiły natychmiastowe wykonanie tego rozkazu. Około 17:00 nieprzyjaciel wyprowadził kolejne duże koncentryczne natarcie na Równe. Walki trwały do zmroku. Polakom udało się utrzymać swoje pozycje. W nocy polskie pułki bez przeszkód ze strony nieprzyjaciela opuściły miasto szosą klewańską. Odwrót osłaniała 8 kompania 1 pułku piechoty Legionów ppor. Władysława Orlika-Broniewskiego. Zgodnie z rozkazem dowódcy 2 Armii, 1 Dywizja Piechoty Legionów odeszła na Klewań i dalej do rejonu Kołek, wracając w podporządkowanie 3 Armii[44]. 10 lipca wszystkie oddziały 2 Armii rozpoczęły odwrót za Styr[45][35]. W tym dniu jednostki polskie obsadziły nową linię frontu, wytyczoną przez rzeki Styr i Zbrucz[46].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Bitwa pod Równem zakończyła się porażką 2 Armii gen. Kazimierza Raszewskiego. Nie zdołano rozbić 1 Armii Konnej ani zadać takich strat, które wyraźnie obniżyłyby jej wartość bojową[43]. Jednak wyczerpana bojem sowiecka konnica czasowo wstrzymała dalszy marsz na zachód. Umożliwiło to polskim oddziałom reorganizację i przygotowanie się do kolejnych walk[1].
Walki pod Równem znacząco podniosły morale jednostek polskich, słabnące podczas odwrotu w starciach z kawalerią Budionnego. Polska piechota nauczyła się skutecznie walczyć z osławioną kawalerią Siemiona Budionnego[39].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lech Wyszczelski uważa, że bitwa „nie została rozstrzygnięta”[1].
- ↑ 1 Dywizja Piechoty Legionów została przydzielona do 2 Armii ze składu 3 Armii.
- ↑ Dywizja Jazdy gen. Sawickiego wzięła udział jedynie w pierwszej fazie bitwy. Decyzja jej dowództwa „o zejściu z pola bitwy” została odebrana przez sztab Naczelnego Dowództwa WP jako kolejny już przejaw apatii i zniechęcenia oficerów jazdy. O tych pesymistycznych nastrojach świadczy pismo z 6 lipca wystosowane do dowódców brygad jazdy: „Wyżsi dowódcy muszą żądać od oficerów zrozumienia powagi chwili i dlatego tępić bez skrupułów, z użyciem najcięższych środków, każdy objaw lekceważenia lub nie dość pilnego pełnienia służby przez oficerów[15].
- ↑ Кавалерия гражданской войны. Командный состав кавалерийских соединений и объединений. rkka.ru. [dostęp 2020-12-04]. (ros.).
- ↑ W owym czasie Dywizja Jazdy gen. Jana Sawickiego dysponowała zaledwie 800 szablami i 12 działami[16][17].
- ↑ Położony na południe od Równego, obecnie jego część, jako wieś nie istnieje
- ↑ Obecnie Nowostaw Dalnij, Новостав-Дальній, rejon rówieński
- ↑ Na południe od Nowożukowa, obecnie jego część
- ↑ Położonego na północ od Gródka, obecnie część Karajewicz
- ↑ Położony na północ od Równiego, obecnie jego część
- ↑ Obecnie część Krajewicz
- ↑ Położony na północ od w. Barmaki, obecnie jej część
- ↑ Obecnie mikrorejon Równego
- ↑ W rzeczywistości 1 Armia Konna nie maszerowała na Kiwerce, a tego dnia znajdowała się między Równem, Dubnem i Klewaniem[42].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Wyszczelski 2009 ↓, s. 201.
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Raszewski 1938 ↓.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 231.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 66.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 172.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 146.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 195.
- ↑ Wyszczelski 2008 ↓, s. 283.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 46.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 182.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 201.
- ↑ Laskowski (red.) 1939 ↓, s. 279.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 128.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 111.
- ↑ Wyszczelski 2008 ↓, s. 285.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 109.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 355.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 103.
- ↑ a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 310.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 200.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 107.
- ↑ a b Laskowski (red.) 1939 ↓, s. 280.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 355-356.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 356.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 108.
- ↑ a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 311.
- ↑ Biernacki 1925b ↓, s. 290.
- ↑ Biernacki 1925b ↓, s. 291.
- ↑ Biernacki 1925b ↓, s. 292.
- ↑ a b Nowak 2010 ↓, s. 110.
- ↑ Biernacki 1925a ↓, s. 139–140.
- ↑ a b Raszewski 1938 ↓, s. 243.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 356-357.
- ↑ a b Bąbiński 1929 ↓, s. 59.
- ↑ a b Pomarański 1931 ↓, s. 74.
- ↑ Borkiewicz 1929 ↓, s. 681.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 357.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 129.
- ↑ Borkiewicz 1929 ↓, s. 683.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 357-358.
- ↑ Laskowski (red.) 1939 ↓, s. 281.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 358.
- ↑ Biernacki 1925b ↓, s. 309.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 312.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 155.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Bąbiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V – 20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Mieczysław Biernacki. Bitwa pod Równem, cz. I. „Bellona”. 18 (2), s. 123-141, 1925. Warszawa.
- Mieczysław Biernacki. Bitwa pod Równem, cz. II. „Bellona”. 18 (3), s. 290-313, 1925. Warszawa.
- Adam Józef Borkiewicz: Dzieje 1-go Pułku Piechoty Legjonów: (lata wojny polsko-rosyjskiej 1918–1920). Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. VII. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1939.
- Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Stefan Pomarański: Zarys historji wojennej 1-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Kazimierz Raszewski: Wspomnienia z własnych przeżyć do końca roku 1920. Poznań: Księgarnia Wysyłkowa i Wydawnicza Józef Liczbiński, 1938.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
- Lech Wyszczelski: Kijów 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2008. ISBN 978-83-11-11431-9.