Yn Ghermaan
| Pobblaght Chonastagh y Ghermaan Bundesrepublik Deutschland (Germaanish) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Arrane ashoonagh: "Das Lied der Deutschen" |
||||||
 |
||||||
| Preeu-valley (as y balley smoo) | Berleen 52°31′ Hwoaie 13°24′ Hiar
| |||||
| Çhengey oikoil | Germaanish[a] | |||||
| Reiltys | Pobblaght pharlamaidagh chonastagh | |||||
| - | Eaghtyrane | Frank-Walter Steinmeier | ||||
| - | Shansyleyr | Olaf Scholz | ||||
| Entreilys gys yn UO | 25 Mayrnt 1957 | |||||
| Eaghtyr | ||||||
| - | Yn clane | 357,021 km² (63oo) 137,847 mi ker |
||||
| - | Ushtey (%) | 2.416 | ||||
| Earroo yn phobble | ||||||
| - | Ooley 2007 | 82,217,800 [1] (14oo) | ||||
| - | Coontey-pobble | 84,358,845[2] | ||||
| - | Glooaght | 230/km² (36oo) 596/mi ker |
||||
| LTS (CCK) | Ooley 2011 | |||||
| - | Yn clane | $3.09 trillioon (5oo) | ||||
| - | Yn dooinney | $34,181 (21d) | ||||
| LTS (ennymagh) | Ooley 2011 | |||||
| - | Yn clane | $3.63 trillioon (3oo) | ||||
| - | Yn dooinney | $44,555 (19oo) | ||||
| Gini (2006) | 27 (injil) | |||||
| ALD (2011) | ▲ 0.905 (ard) (22h) | |||||
| Argid | euro[b] (€) (EUR) |
|||||
| Traa ynnydagh | CET (UTC+1) | |||||
| - | Souree (TTLS) | CEST (UTC+2) | ||||
| Coad eddyr-voggyl | .de[c] | |||||
| Coad çhellvane | +49 | |||||
She çheer 'syn Oarpey ee yn Ghermaan (Germaanish: Deutschland), ny Pobblaght Chonastagh y Germaan (Germaanish: Bundesrepublik Deutschland (Wikipedia:Cooney·info). T'ee ny soie eddyr Mooir Hostyn, y Danvarg as y Vooir Valtagh 'sy twoaie; y Pholynn as y Phobblaght Çheck 'sy niar; yn Austeyr as yn Elveeish 'sy jiass; as y Rank, Lucsemburg, y Velg as y Çheer Injil 'sy sheear. T'ee 357,021 kilomeader kerrinagh er eaghtyr, as emshyraght tempreilagh eck. Ta 82 villioon cummaltagh eck (pobble smoo yn Unnaneys Oarpagh), as ta'n earroo treeoo smoo dy arragheyr eddyr-ashoonagh cummal aynjee.[3]
Shennaghys
[reagh | edit source]- Ard-Art: Shennaghys y Ghermaan
Yn Chied Reich
[reagh | edit source]Ayns 800, hug Çhalse Mooar bun er yn Impiraght Rankagh. Haink yn Impiraght shoh y ve'n Impiraght Raueagh Vannee, yn chied Reich ny "reeriaght". Darr ee derrey 1806, am ny Caggaghyn Napoleonagh.
Ny lurg taartys Napoleon, hug ad er bun y Deutscher Bund ("Cochiangle Germaanagh") ayns 1814. She cochiangle feayshlit dy steatyn v'ayn. Er coontey meechoardailys rish politickaght "Aachroo", daase feoiltys 'syn Ghermaan, as sleih gaggyrt unnaneys as seyrsnys. Ren y steateyr Austeyragh Metternich freggyrt shen liorish smaghtey. Liorish aase ashoonaghys as pobblaghtys erreish da'n Irree Magh Frangagh, ghow toshiaght irree magh ayns ny steatyn Germaanagh. Haink ny daaghyn doo, jiarg as airh dy chowraghey ashoonaghys, as bee adsyn daaghyn vrattagh ny Germaan ayns y traa ry-heet.[4]
Yn Nah Reich
[reagh | edit source]Haink rish y nah Reich ayns 1871 ayns Versailles, ny lurg barriaght yn Ghermaan ayns ny Caggey Frank-Proosh. Chroo ad yn Impiraght Ghermaanagh mygeayrt yn Phroosh, agh fegooish yn Austeyr. Reill yn Ghermaan ny himpiraght rish 50 bleeaney.
Er dunverys Ard-duic Franz Ferdinand, ghow toshiaght y Chied Caggey Dowanagh. Myr fer jeh'n Pooaryn Meanagh, haink yn Ghermaan fo haart ny Pooaraghyn Cochaarjagh. Hug yn Irree Magh Germaanagh er yn impir, William II, irree ass. Hug y Conaant Versailles kianglaghyn cruinn as injillaghey er yn Ghermaan (noi cliaghtey lheid y chonaant, cha row laue erbee ny Pooaryn Meanagh ayns resoonaght y chonaant), as ta screeuderyn shennaghys gra dy va shen mastey oyryn speeideilys Natseeys.
Natseeys as y Nah Chaggey Mooar
[reagh | edit source]Haink rish Pobblaght dy Weimar toshiaght ayns 1919 liorish yn aght-reill Weimar. She reiltys pobblagh v'ayn. Er bun reddyn myr yn Lhagragh Mooar, kianglaghyn trome Chonaant Versailles, as straih dy reiltysyn neuhickyr, caill sleih yn Phobblaght treisht ayns y chorys reiltys. Haink rish parteeyn noa, goaill stiagh Cummynee as Völkee, as fo-hidooryn ec kuse jeu. Va thousaneyn dy ghunveryssyn politickagh, scoaghys jeh teiyderyn, as hug y lheid ny smoo corree er sleih va fo anverchys as neufailleydys mooar. Ec y jerrey, fo cummaght fir-choyrlee ny skian yesh, ren yn Eaghtyane Paul von Hindenburg enmys Adolf Hitler ny Chormyder ny Germaan er 30 Jerrey Geuree 1930.
Er 27 Toshiaght Arree 1933, ren peiagh ennagh foaddey yn Reichstag. Ren yn reiltys slattyssyn eginagh ghow ersooyl ymmodee cair ny sleih. Haink yn ashoon y ve ny ashoon ooilley-smaghtagh. Ren sidooryn ny Germaan goaill stiagh yn Austeyr as brishey stiagh ayns Çheer ny Rhiney, yn Pholynn as yn Elveeish. Ghow toshiaght y Nah Chaggey Mooar er 3 Mean Fouyir 1933 erreish da ruegys Germaanagh ny Pholynn.
Ren slattyssyn reiltys ny Germaan tranlaase er ymmodee sleih, goaill stiagh Ewyn, Cummynee, Roma, homocheintee, Masoonee, ass-unnanee pholitickagh, ny h-anlheiltee, as saggyrtyn. Ayns yn Deheree, varroo mysh 11 millioon peiagh; va 6 millioon jeh nyn Ewyn (lieh jeu jeh'n Pholynn) as 3 millioon nyn Bolynnee neu-Ewagh.
Erreish da'n chaggey, rheynn ad yn Ghermaan ayns daa ashoon: yn Bundesrepublik Deutschland ("Pobblaght Chonastagh y Ghermaan"), ny "BDR" as yn Deutsche Demokratische Republik ("Pobblaght Gheynlagh y Ghermaan "), ny "DDR". Va'n BDR fo stiurey ny Pooaryn Shiar, as yn DDR fo stiurey Unnaneys ny Pobblaghtyn Soveidjagh Soshiallagh.
Hie yn daa ashoon er aachiangley er 12 Mean Fouyir 1990 myr y Bundesrepublik Deutschland.
Steatyn
[reagh | edit source]- Ard-Art: Steatyn y Ghermaan
Ta shey Bundesländer jeig 'syn Ghermaan:
- Baden-Württemberg
- Yn Vaveyr
- Berleen
- Brandenburg
- Bremen
- Hamburg
- Hessen
- Mecklenburg-Vorpommern
- Niedersachsen
- Nordrhein-Westfalen
- Rheinland-Pfalz
- Saarland
- Sachsen
- Sachsen-Anhalt
- Schleswig-Holstein
- Thüringen
Ta 438 ardjyn (Kreise) as ard-valjyn (kreisfreie Städte) ayns ny steatyn shoh.
Noteyn
[reagh | edit source]- ↑ Ta Danvargish, Germaanish Eeghtyragh, Sorbish, Romanish, as Freeshlannish currit er enney dy oikoil.
- ↑ Roish 2002: Deutschmark
- ↑ Ta .eu ymmydit myrgeddin, myrane lesh çheeraghyn elley yn Unnaneys Oarpagh.
Imraaghyn
[reagh | edit source]- ↑ (Germaanish) Destatis. Weitere Bevölkerungsabnahme für 2008 erwartet. Feddynit er 2009-01-12.
- ↑ Marranys: Cha nel yn imraa taishbynit dy kiart. Jeeagh er y docamadys son sonreeaghtyn.
- ↑ Migration Policy Institute. Germany: Inflow of foreign population by country of nationality, 1994 to 2003 (Baarle).
- ↑ Martin, Norman. German Confederation 1815–1866 (Germany) ec Flags of the World (Baarle) (2000-10-05). Feddynit er 2006-12-07..
Çheeraghyn yn Oarpey |
|
|---|---|
| Abcaaish, yn2, 5 · Albaan, yn · Andorra · Ard-valley yn Phaab · Armeain, yn1 · Asserbajaan, yn2 · Austeyr, yn · Bosnia as Herzegovina · Chassaghstaan, y2 · Cheeprey, y1 · Cheeprey Hwoaie, y1, 6 · Çheck, y · Çheer Injil, y3 · Çhorshey, y2 · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y3 · Eeslynn, yn · Elveeish, yn · Estaan, yn · Finnlynn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn2 · Kosovo4 · Latvey, y · Liechtenstein · Litaan, y · Lucsemburg · Moldova · Monaco · Montenegro · Nerin · Norlynn3 · Ookraan, yn · Ossetia Yiass2, 5 · Pholynn, y · Phortiugal, y3 · Rank, y2 · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Roosh, y2 · San Marino · Serb, y · Spaainey, y2 · Toolynn, y · Turkee, y2 · Ungaar, yn · Valta, y · Vassadoan Hwoaie, y · Velaroosh, y · Velg, y · Vulgeyr, y 1 Ta'n çheer shoh soit dy slane 'syn Aishey Heear agh ta kianglaghyn shesh-pholitickoil eck lesh yn Oarpey. 2 Ta cooid jeh'n çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey. 3 Ta croghaneyn ec y çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey. 4Va neuchrogheydys Chosovo soilshit magh er 17 Toshiaght Arree, 2008 as t'ee er enney ec 62 olteynyn yn AU. 5Cha nel yn Abcaaish as Ossetia Yiass er enney agh ec 6 olteynyn yn AU. 6Cha nel y Cheeprey Hwoaie er enney agh ec y Turkee. |
Çheeraghyn yn Unnaneys Oarpagh |
||
|---|---|---|
| Austeyr, yn · Çheck, y · Cheeprey, y · Çheer Injil, y · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y · Estaan, yn · Finnlynn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn · Latvey, y · Litaan, y · Lucsemburg · Nerin · Pholynn, y · Phortiugal, y · Rank, y · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Spaainey, y · Toolynn, y · Ungaar, yn · Valta, y · Velg, y · Vulgeyr, y |  |
|
Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie (RCAH) |
|
|---|---|
| Olteynyn | Albaan, yn · Chanadey, y · Çheck, y · Çheer Injil, y · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y · Eeslynn, yn · Estaan, yn · Finnlynn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn · Latvey, y · Litaan, y · Montenegro · Lucsemburg · Norlynn · Pholynn, y · Phortiugal, y · Rank, y · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Spaainey, y · Steatyn Unnaneysit, ny · Toolynn, y · Turkee, y · Ungaar, yn · Vassadoan Hwoaie, y · Velg, y · Vulgeyr, y |
G8 |
|
|---|---|
| Olteynyn | Chanadey, y · Çhapaan, y · Ghermaan, y · Iddaal, yn · Rank, y · Reeriaght Unnaneysit · Roosh, y · Steatyn Unnaneysit, ny |
| Troailtagh | Yn Unnaneys Oarpagh |
| Eddyrashoonagh | |
|---|---|
| Ashoonagh | |
| Çheer-oaylleeagh | |
| Ard-scoillaryn | |
| Ellyneyryn | |
| Sleih | |
| Elley | |
 |
She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wikipedia. |
- Yn Ghermaan
- Bunneeaghtyn 'syn Oarpey 'sy vlein 1990
- Çheeraghyn y G20
- Çheeraghyn yn Oarpey
- Pobblaghtyn conastagh
- Çheeraghyn-oltey Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie
- Çheeraghyn-oltey Choonseil yn Oarpey
- Çheeraghyn-oltey yn Unnaneys Oarpagh
- Çheeraghyn-oltey Unnaneys y Veanvooir
- Çheeraghyn-oltey ny h-Ashoonyn Unnaneysit
- Çheeraghyn-oltey yn RCTL
- Steatyn as thallooyn bunnit 'sy vlein 1871
- Steatyn as thallooyn bunnit 'sy vlein 1949
- Steatyn as thallooyn bunnit 'sy vlein 1990