Przejdź do zawartości

Charlton Heston

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Charlton Heston
Ilustracja
Imię i nazwisko

John Charles Carter

Data i miejsce urodzenia

4 października 1923
Evanston, Stany Zjednoczone

Data i miejsce śmierci

5 kwietnia 2008
Beverly Hills

Zawód

aktor, reżyser, producent, scenarzysta

Współmałżonek

Lydia Marie Clarke
(1944-2008; jego śmierć)

Lata aktywności

1941–2008

Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Prezydencki Medal Obywatelski (Stany Zjednoczone) Medal Amerykańskiej Służby Obronnej Medal Kampanii Amerykańskiej (USA) Medal Kampanii Azji-Pacyfiku (USA) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja)

Charlton Heston, właśc. John Charles Carter (ur. 4 października 1923 w Evanston, zm. 5 kwietnia 2008 w Beverly Hills) − amerykański aktor, reżyser, producent i działacz polityczny, zdobywca Oscara za legendarną rolę tytułową w Ben-Hurze (1959). Zdobył sławę dzięki głównym rolom męskim w licznych hollywoodzkich filmach, w tym eposach biblijnych, dramatach historycznych, filmach fantastycznonaukowych, filmach fantasy i filmach akcji. Był trzykrotnie nominowany do Złotego Globu i trzech nagród Emmy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Evanston w stanie Illinois jako syn Lilli (z domu Charlton) Carter i Russella Whitforda Cartera, operatora młyna[1]. Jego rodzina miała pochodzenie angielskie, szkockie, kornwalijskie i niemieckie[2]. Kiedy miał dziesięć lat, jego rodzice rozwiedli się. Matka wyszła za mąż za Chestera Hestona i Charlton przyjął nazwisko ojczyma[3]. Rodzina przeprowadziła się na przedmieścia Chicago. W 1941 ukończył New Trier High School[4] w Winnetka. Studiował na wydziale teatralnym na Northwestern University w Evanston[4]. W czasie II wojny światowej służył w Korpusie Powietrznym Armii Stanów Zjednoczonych[5].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]
Jako Mojżesz w filmie Dziesięcioro przykazań
Uczestnicy marszu na Waszyngton: (od lewej) Sidney Poitier, Harry Belafonte, Charlton Heston
Michael Moore i Charlton Heston
w karykaturze Carlosa Latuffa do filmu Zabawy z bronią

Był cenionym aktorem i lektorem radiowym w Chicago, zanim po raz pierwszy trafił na ekran w tytułowej roli w ekranizacji sztuki Henrika Ibsena Peer Gynt (1941)[6] z udziałem Francisa X. Bushmana w roli narratora. Po wojnie Heston z żoną zamieszkał w Hell’s Kitchen w Nowym Jorku, gdzie pracował jako model artystów. Zafascynowany repertuarem Williama Shakespeare’a i szukając sposobu na dostanie się do teatru, Heston i jego żona podjęli w 1947 pracę administratorów teatrzyku Thomas Wolfe Memorial Theatre w Asheville w Karolinie Północnej. W 1947 zadebiutował na Broadwayu w roli Prokuleusza, żołnierza Cezara w tragedii szekspirowskiej Antoniusz i Kleopatra[7]. W 1950 zdobył nagrodę Theatre World za rolę Johna Clitherowa w przedstawieniu broadwayowskim Projekt witraża[8]. W adaptacji szekspirowskiej Avon Productions Juliusza Cezara (Julius Caesar, 1950) został obsadzony w roli Marka Antoniusza.

W 1950 przeniósł się do Hollywood. W wieku 26 lat jego pierwszym profesjonalnym występem filmowym była główna podwójna rola skorumpowanego hazardzisty skazanego na zagładę Danny’ego Haleya i Richarda Brantona w dramacie kryminalnym noir Williama Dieterle’a Mroczne miasto (Dark City, 1950)[9]. Przełom w jego karierze nastąpił, gdy Cecil B. DeMille zaangażował go do roli bezwzględnego dyrektora cyrku Brada Bradena w monumentalnym hollywoodzkim dramacie familijnym Największe widowisko świata (The Greatest Show on Earth, 1952), który został nagrodzony Oscarem dla najlepszego filmu roku i Złotym Globem dla najlepszego filmu dramatycznego. Wystąpił dwukrotnie jako siódmy prezydent USA, Andrew Jackson w dramacie biograficznym 20th Century Studios Dama prezydenta (The President’s Lady, 1953) i przygodowym dramacie historycznym Anthony’ego Quinna Korsarz (The Buccaneer, 1958).

Heston stał się ikoną złotej ery Hollywood dzięki roli Mojżesza w biblijnym eposie Dziesięcioro przykazań (1956), wybrany przez reżysera Cecila B. DeMille’a, który uważał, że Heston ma niesamowite podobieństwo do marmurowej rzeźby Mojżesza Michała Anioła[10]. Po tym jak Marlon Brando, Burt Lancaster i Rock Hudson[11] odrzucili propozycję roli Judy Ben-Hura, Heston ćwiczył dwa miesiące do wściekłego wyścigu rydwanów i zagrał w ekranizacji powieści historycznej Lew Wallace’a Ben-Hur (1959) w reż. Williama Wylera, za którą został uhonorowany Oscarem dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i nagrodą David di Donatello[12].

8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 1628 Hollywood Boulevard[13][14].

Wystąpił jako Rodrigo Díaz de Vivar w amerykańsko−włoskim dramacie kostiumowym Anthony’ego Manna Cyd (El Cid, 1961), Michał Anioł w ekranizacji powieści Irvinga Stone’a Udręka i ekstaza (The Agony and the Ecstasy, 1965) w reż. Carola Reeda, Jan Chrzciciel w filmie biblijnym George’a Stevensa Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told, 1965), brytyjski generał Charles Gordon w historycznym dramacie biograficznym Chartum (Khartoum, 1966) i Robert Neville w dramacie fantastycznonaukowym Borisa Sagala Człowiek Omega (The Omega Man, 1971)[15].

Sfinansował ekranizację Juliusza Cezara (Julius Caesar, 1970), gdzie wystąpił jako Marek Antoniusz, a tytułową postać zagrał John Gielgud. W 1971 zadebiutował jako reżyser adaptacji szekspirowskiej Antoniusza i Kleopatry (Antony and Cleopatra)[16], gdzie zagrał także Marka Antoniusza. Wystąpił u Richarda Lestera w roli detektywa Roberta Thorna w dramacie fantastycznonaukowym Zielona pożywka (Soylent Green, 1973) oraz jako kardynał Richelieu w ekranizacji powieści Aleksandra Dumasa Trzej muszkieterowie (The Three Musketeers, 1973) i sequelu Czterej muszkieterowie (The Four Musketeers, 1974). W operze mydlanej ABC, Dynastia (Dynasty, 1985) i spin–offie Dynastia Colbych (The Colbys, 1985–1987) zagrał rolę dyrektora generalnego Colby Enterprises, Jasona Colby’ego. W ekranowej adaptacji Kennetha Branagha szekspirowskiego Hamleta (1996) pojawił się jako aktor grający króla.

W latach 50. i 60. popierał demokratów, w 1963 brał udział w marszu na Waszyngton Martina Luthera Kinga, w latach 1966–1971 był prezesem Stowarzyszenia Aktorów Filmowych[17]. W latach 80. zbliżył się do republikanów i w kolejnych kampaniach wyborczych popierał ich kandydatów na prezydenta. W latach 1998–2003 był prezesem Narodowego Stowarzyszenia Strzeleckiego Ameryki, zdecydowanie opowiadając się przeciwko próbom ograniczenia dostępu do broni w USA – w tej roli pojawił się w oscarowym dokumencie Zabawy z bronią Michaela Moore’a.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

17 marca 1944 poślubił Lydię Marie Clarke. Mieli syna Frasera Clarke’a (ur. 1955), który został scenarzystą i aktorem, oraz adoptowaną córkę Holly Ann (ur. 1961)[18].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

W 2002 stwierdzono u niego chorobę Alzheimera[19]. 5 kwietnia 2008 zmarł w wieku 84 lat w swoim domu w Beverly Hills[19].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
Rok Nagroda Kategoria Film
1960 Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy Ben-Hur (1959)
1961 David di Donatello Najlepszy aktor zagraniczny
1962 Złoty Glob Henrietta Award
1963 Bambi Najlepszy aktor międzynarodowy Gołąb, który ocalił Rzym (1962)
1967 Złoty Glob Nagroda im. Cecila B. DeMille’a
1972 Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
1975 Academy of Science Fiction, Fantasy and Horror Films Nagroda specjalna
1978 Nagroda Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej Nagroda za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta
1997 Board of Trustees of the Kennedy Center Kennedy Center Honors
2002 22. rozdanie nagród Złotych Malin Najgorszy aktor drugoplanowy Planeta Małp (2001)
Psy i koty (2001)
Romanssidło (2001)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Charlton Heston Biography (1923−2008). Film Reference. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  2. Charlton Heston – What Nationality Ancestry Race. EthniCelebs.com, 12 czerwca 2016. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  3. Bobb Edwards: Charlton Heston (1923−2008). Find a Grave. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  4. a b Charlton Heston Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  5. Robert Berkvist, Charlton Heston, actor and gun activist, dies at 84, „The New York Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
  6. Charlton Heston. Rotten Tomatoes. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  7. Charlton Heston. Internet Broadway Database. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  8. Charlton Heston Awards. Internet Broadway Database. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  9. Bosley Crowther, Charlton Heston Makes His Film Debut in 'Dark City,' Feature at the Paramount Theatre, „The New York Times”, 19 października 1950 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
  10. Katherine Orrison: Written in Stone: Making Cecil B. DeMille’s Epic The Ten Commandments. Vestal Press, 1999, s. 15. ISBN 978-1461734819.
  11. Bob Thomas: Film Legend Charlton Heston Dead at 84. Associated Press. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  12. Charlton Heston. MYmovies.it. [dostęp 2018-10-29]. (wł.).
  13. Charlton Heston. Walk of Fame. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
  14. Robert W. Welkos, Susan King, Hollywood Star Walk: Charlton Heston, Actor, „Los Angeles Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
  15. Artista Charlton Heston (4 de Outubro de 1923). Filmow. [dostęp 2025-04-20]. (port.).
  16. Ci, o których się mówi. „Film”. nr 42 (1193/XXVI), s. 16, 17 października 1971. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  17. Charlton Heston nie żyje. Onet.pl. [dostęp 2008-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-29)]. (pol.).
  18. Robert W. Welkos, Susan King, Charlton Heston, An Outsize Figure On the Big Screen, Dies at 84, „Los Angeles Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
  19. a b Odeszła legenda Hollywood. Charlton Heston nie żyje. Fakt. [dostęp 2018-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-29)]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992, s. 101. ISBN 83-85195-83-1.
  • Tomasz Jopkiewicz. Prawie posąg. „Film”. nr 8 (2323/L), s. 80, sierpień 1995. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]