Charlton Heston
![]() | |
Imię i nazwisko |
John Charles Carter |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
4 października 1923 |
Data i miejsce śmierci |
5 kwietnia 2008 |
Zawód |
aktor, reżyser, producent, scenarzysta |
Współmałżonek |
Lydia Marie Clarke |
Lata aktywności |
1941–2008 |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Charlton Heston, właśc. John Charles Carter (ur. 4 października 1923 w Evanston, zm. 5 kwietnia 2008 w Beverly Hills) − amerykański aktor, reżyser, producent i działacz polityczny, zdobywca Oscara za legendarną rolę tytułową w Ben-Hurze (1959). Zdobył sławę dzięki głównym rolom męskim w licznych hollywoodzkich filmach, w tym eposach biblijnych, dramatach historycznych, filmach fantastycznonaukowych, filmach fantasy i filmach akcji. Był trzykrotnie nominowany do Złotego Globu i trzech nagród Emmy.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Evanston w stanie Illinois jako syn Lilli (z domu Charlton) Carter i Russella Whitforda Cartera, operatora młyna[1]. Jego rodzina miała pochodzenie angielskie, szkockie, kornwalijskie i niemieckie[2]. Kiedy miał dziesięć lat, jego rodzice rozwiedli się. Matka wyszła za mąż za Chestera Hestona i Charlton przyjął nazwisko ojczyma[3]. Rodzina przeprowadziła się na przedmieścia Chicago. W 1941 ukończył New Trier High School[4] w Winnetka. Studiował na wydziale teatralnym na Northwestern University w Evanston[4]. W czasie II wojny światowej służył w Korpusie Powietrznym Armii Stanów Zjednoczonych[5].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]


w karykaturze Carlosa Latuffa do filmu Zabawy z bronią
Był cenionym aktorem i lektorem radiowym w Chicago, zanim po raz pierwszy trafił na ekran w tytułowej roli w ekranizacji sztuki Henrika Ibsena Peer Gynt (1941)[6] z udziałem Francisa X. Bushmana w roli narratora. Po wojnie Heston z żoną zamieszkał w Hell’s Kitchen w Nowym Jorku, gdzie pracował jako model artystów. Zafascynowany repertuarem Williama Shakespeare’a i szukając sposobu na dostanie się do teatru, Heston i jego żona podjęli w 1947 pracę administratorów teatrzyku Thomas Wolfe Memorial Theatre w Asheville w Karolinie Północnej. W 1947 zadebiutował na Broadwayu w roli Prokuleusza, żołnierza Cezara w tragedii szekspirowskiej Antoniusz i Kleopatra[7]. W 1950 zdobył nagrodę Theatre World za rolę Johna Clitherowa w przedstawieniu broadwayowskim Projekt witraża[8]. W adaptacji szekspirowskiej Avon Productions Juliusza Cezara (Julius Caesar, 1950) został obsadzony w roli Marka Antoniusza.
W 1950 przeniósł się do Hollywood. W wieku 26 lat jego pierwszym profesjonalnym występem filmowym była główna podwójna rola skorumpowanego hazardzisty skazanego na zagładę Danny’ego Haleya i Richarda Brantona w dramacie kryminalnym noir Williama Dieterle’a Mroczne miasto (Dark City, 1950)[9]. Przełom w jego karierze nastąpił, gdy Cecil B. DeMille zaangażował go do roli bezwzględnego dyrektora cyrku Brada Bradena w monumentalnym hollywoodzkim dramacie familijnym Największe widowisko świata (The Greatest Show on Earth, 1952), który został nagrodzony Oscarem dla najlepszego filmu roku i Złotym Globem dla najlepszego filmu dramatycznego. Wystąpił dwukrotnie jako siódmy prezydent USA, Andrew Jackson w dramacie biograficznym 20th Century Studios Dama prezydenta (The President’s Lady, 1953) i przygodowym dramacie historycznym Anthony’ego Quinna Korsarz (The Buccaneer, 1958).
Heston stał się ikoną złotej ery Hollywood dzięki roli Mojżesza w biblijnym eposie Dziesięcioro przykazań (1956), wybrany przez reżysera Cecila B. DeMille’a, który uważał, że Heston ma niesamowite podobieństwo do marmurowej rzeźby Mojżesza Michała Anioła[10]. Po tym jak Marlon Brando, Burt Lancaster i Rock Hudson[11] odrzucili propozycję roli Judy Ben-Hura, Heston ćwiczył dwa miesiące do wściekłego wyścigu rydwanów i zagrał w ekranizacji powieści historycznej Lew Wallace’a Ben-Hur (1959) w reż. Williama Wylera, za którą został uhonorowany Oscarem dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i nagrodą David di Donatello[12].
8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 1628 Hollywood Boulevard[13][14].
Wystąpił jako Rodrigo Díaz de Vivar w amerykańsko−włoskim dramacie kostiumowym Anthony’ego Manna Cyd (El Cid, 1961), Michał Anioł w ekranizacji powieści Irvinga Stone’a Udręka i ekstaza (The Agony and the Ecstasy, 1965) w reż. Carola Reeda, Jan Chrzciciel w filmie biblijnym George’a Stevensa Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told, 1965), brytyjski generał Charles Gordon w historycznym dramacie biograficznym Chartum (Khartoum, 1966) i Robert Neville w dramacie fantastycznonaukowym Borisa Sagala Człowiek Omega (The Omega Man, 1971)[15].
Sfinansował ekranizację Juliusza Cezara (Julius Caesar, 1970), gdzie wystąpił jako Marek Antoniusz, a tytułową postać zagrał John Gielgud. W 1971 zadebiutował jako reżyser adaptacji szekspirowskiej Antoniusza i Kleopatry (Antony and Cleopatra)[16], gdzie zagrał także Marka Antoniusza. Wystąpił u Richarda Lestera w roli detektywa Roberta Thorna w dramacie fantastycznonaukowym Zielona pożywka (Soylent Green, 1973) oraz jako kardynał Richelieu w ekranizacji powieści Aleksandra Dumasa Trzej muszkieterowie (The Three Musketeers, 1973) i sequelu Czterej muszkieterowie (The Four Musketeers, 1974). W operze mydlanej ABC, Dynastia (Dynasty, 1985) i spin–offie Dynastia Colbych (The Colbys, 1985–1987) zagrał rolę dyrektora generalnego Colby Enterprises, Jasona Colby’ego. W ekranowej adaptacji Kennetha Branagha szekspirowskiego Hamleta (1996) pojawił się jako aktor grający króla.
W latach 50. i 60. popierał demokratów, w 1963 brał udział w marszu na Waszyngton Martina Luthera Kinga, w latach 1966–1971 był prezesem Stowarzyszenia Aktorów Filmowych[17]. W latach 80. zbliżył się do republikanów i w kolejnych kampaniach wyborczych popierał ich kandydatów na prezydenta. W latach 1998–2003 był prezesem Narodowego Stowarzyszenia Strzeleckiego Ameryki, zdecydowanie opowiadając się przeciwko próbom ograniczenia dostępu do broni w USA – w tej roli pojawił się w oscarowym dokumencie Zabawy z bronią Michaela Moore’a.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]17 marca 1944 poślubił Lydię Marie Clarke. Mieli syna Frasera Clarke’a (ur. 1955), który został scenarzystą i aktorem, oraz adoptowaną córkę Holly Ann (ur. 1961)[18].
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]W 2002 stwierdzono u niego chorobę Alzheimera[19]. 5 kwietnia 2008 zmarł w wieku 84 lat w swoim domu w Beverly Hills[19].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1941: Peer Gynt – Peer Gynt
- 1950: Dark City – Danny Haley/Richard Branton
- 1950: Julius Caesar – Marek Antoniusz
- 1953: Dama prezydenta (The President’s Lady) – prezydent Andrew Jackson
- 1954: Secret of the Incas – Harry Steele
- 1956: Dziesięcioro przykazań (The Ten Commandments) – Mojżesz
- 1958: Biały kanion (The Big Country) – Steve Leech
- 1958: The Bucaneer – gen. Andrew Jackson
- 1958: Dotyk zła (Touch of Evil) – Ramon Miguel "Mike" Vargas
- 1959: Ben-Hur – Juda Ben-Hur
- 1959: Wrak „Mary Deare” (The Wreck of Mary Deare) – John Sands
- 1961: Cyd (El Cid) – Rodrigo Díaz de Vivar
- 1965: Udręka i ekstaza (The Agony and the Ecstasy) – Michał Anioł
- 1965: Major Dundee – major Amos Charles Dundee
- 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) – Jan Chrzciciel
- 1966: Chartum (Khartoum) – gen. Charles Gordon
- 1968: Planeta małp (Planet of the Apes) – George Taylor
- 1970: W podziemiach Planety Małp (Beneath the Planet of the Apes) – George Taylor
- 1971: The Omega Man – Robert Neville
- 1971: Antoniusz i Kleopatra (Anthony and Cleopatra) – Marek Antoniusz
- 1972: Terror w przestworzach (Skyjacked) – kpt. Henry „Hank” O’Hara
- 1973: Zielona pożywka (Soylen Green) – detektyw Robert Thorn
- 1973: Trzej muszkieterowie (The Three Musketeers) – kardynał Richelieu
- 1974: Port lotniczy 1975 (Airport 1975) – Alan Murdock
- 1974: Czterej muszkieterowie (The Four Musketeers) – kardynał Richelieu
- 1974: Trzęsienie ziemi (Earthquake) – Stewart Graff
- 1976: Bitwa o Midway (Midway) – kom. Matthew Garth
- 1976: Dwuminutowe ostrzeżenie (Two-Minute Warning) – kpt. Peter Holly
- 1977: Książę i żebrak (Crossed Swords) – król Henryk VIII
- 1985–1987: Dynastia Colbych (Dynasty II: The Colbys) – Jason Colby
- 1989: Wyspa Skarbów (Treasure Island) – John Silver
- 1993: Świat Wayne’a 2 (Wayne’s World 2) – dobry aktor
- 1993: Tombstone – Henry Hooker
- 1994: Prawdziwe kłamstwa (True Lies) – Spencer Trilby
- 1995: W paszczy szaleństwa (In the Mouth of Madness) – Jackson Harglow
- 1996: Hamlet – aktor-król
- 1996: Tajemnicze Pochodzenie Człowieka (The Mysterious Origin of Man) – w osobie własnej jako gospodarz i narrator
- 1999: Męska gra (Any Given Sunday) – komisarz
- 2001: Planeta Małp (Planet of the Apes) – Zaius
- 2001: Zakon (The Order) – prof. Walter Finley
- 2001: Romanssidło (Town & Country) – Ojciec Eugenie
- 2003: Papà Rua Alguem 5555 – Josef Mengele
- 2005: Czyngis-chan (Genghis Khan) – Togrul
- 2010: Genghis Khan: The Story of a Lifetime – Trogul
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]Rok | Nagroda | Kategoria | Film |
---|---|---|---|
1960 | Nagroda Akademii Filmowej | Najlepszy aktor pierwszoplanowy | Ben-Hur (1959) |
1961 | David di Donatello | Najlepszy aktor zagraniczny | |
1962 | Złoty Glob | Henrietta Award | – |
1963 | Bambi | Najlepszy aktor międzynarodowy | Gołąb, który ocalił Rzym (1962) |
1967 | Złoty Glob | Nagroda im. Cecila B. DeMille’a | – |
1972 | Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych | Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości | – |
1975 | Academy of Science Fiction, Fantasy and Horror Films | Nagroda specjalna | – |
1978 | Nagroda Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej | Nagroda za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta | – |
1997 | Board of Trustees of the Kennedy Center | Kennedy Center Honors | – |
2002 | 22. rozdanie nagród Złotych Malin | Najgorszy aktor drugoplanowy | Planeta Małp (2001) Psy i koty (2001) Romanssidło (2001) |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Charlton Heston Biography (1923−2008). Film Reference. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Charlton Heston – What Nationality Ancestry Race. EthniCelebs.com, 12 czerwca 2016. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Bobb Edwards: Charlton Heston (1923−2008). Find a Grave. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ a b Charlton Heston Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Robert Berkvist , Charlton Heston, actor and gun activist, dies at 84, „The New York Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
- ↑ Charlton Heston. Rotten Tomatoes. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Charlton Heston. Internet Broadway Database. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Charlton Heston Awards. Internet Broadway Database. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Bosley Crowther , Charlton Heston Makes His Film Debut in 'Dark City,' Feature at the Paramount Theatre, „The New York Times”, 19 października 1950 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
- ↑ Katherine Orrison: Written in Stone: Making Cecil B. DeMille’s Epic The Ten Commandments. Vestal Press, 1999, s. 15. ISBN 978-1461734819.
- ↑ Bob Thomas: Film Legend Charlton Heston Dead at 84. Associated Press. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Charlton Heston. MYmovies.it. [dostęp 2018-10-29]. (wł.).
- ↑ Charlton Heston. Walk of Fame. [dostęp 2025-04-20]. (ang.).
- ↑ Robert W. Welkos , Susan King , Hollywood Star Walk: Charlton Heston, Actor, „Los Angeles Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
- ↑ Artista Charlton Heston (4 de Outubro de 1923). Filmow. [dostęp 2025-04-20]. (port.).
- ↑ Ci, o których się mówi. „Film”. nr 42 (1193/XXVI), s. 16, 17 października 1971. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.
- ↑ Charlton Heston nie żyje. Onet.pl. [dostęp 2008-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-29)]. (pol.).
- ↑ Robert W. Welkos , Susan King , Charlton Heston, An Outsize Figure On the Big Screen, Dies at 84, „Los Angeles Times”, 6 kwietnia 2008 [dostęp 2025-04-20] (ang.).
- ↑ a b Odeszła legenda Hollywood. Charlton Heston nie żyje. Fakt. [dostęp 2018-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-29)]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992, s. 101. ISBN 83-85195-83-1.
- Tomasz Jopkiewicz. Prawie posąg. „Film”. nr 8 (2323/L), s. 80, sierpień 1995. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Charlton Heston Charlton Heston (1923−2008) w bazie IMDb (ang.)
- Charlton Heston w bazie Filmweb
- Charlton Heston w bazie Notable Names Database (ang.)
- Charlton Heston w bazie Discogs.com (ang.)
- ISNI: 000000036865103X, 0000000122788132
- VIAF: 41996890
- LCCN: n50033841
- GND: 119351587
- NDL: 00620823
- LIBRIS: vs69frwd11v8v77
- BnF: 135027554
- SUDOC: 057650268
- NLA: 35837995
- NKC: xx0034091
- BNE: XX4579445
- NTA: 06960939X
- BIBSYS: 90945384
- CiNii: DA0884919X
- Open Library: OL228683A
- PLWABN: 9810640301305606
- NUKAT: n2009130102
- J9U: 987007431257705171
- CANTIC: a10100349
- CONOR: 15439459
- BLBNB: 000572621
- KRNLK: KAC2020K3765
- LIH: LNB:BG7B;=m7
- Absolwenci Northwestern University
- Amerykanie pochodzenia brytyjskiego
- Amerykanie pochodzenia niemieckiego
- Amerykanie pochodzenia szkockiego
- Amerykańscy aktorzy dubbingowi
- Amerykańscy aktorzy filmowi
- Amerykańscy aktorzy głosowi
- Amerykańscy aktorzy radiowi
- Amerykańscy aktorzy teatralni
- Amerykańscy aktorzy telewizyjni
- Amerykańscy działacze społeczni
- Uczestnicy II wojny światowej
- Odznaczeni Prezydenckim Medalem Wolności
- Odznaczeni Prezydenckim Medalem Obywatelskim
- Amerykanie odznaczeni Orderem Sztuki i Literatury
- Laureaci Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
- Laureaci Nagrody im. Cecila B. DeMille’a
- Laureaci Nagrody David di Donatello
- Laureaci Nagrody za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta
- Laureaci Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
- Laureaci Złotej Maliny dla najgorszego drugoplanowego aktora
- Komandorzy Orderu Sztuki i Literatury
- Pochowani w Kalifornii
- Urodzeni w 1923
- Zmarli w 2008
- Laureaci Kennedy Center Honors
- Ludzie urodzeni w Evanston (Illinois)
- Amerykańscy działacze pro-life