Австралия

Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Австралия (магъаналары).

Австралия Бирлик

Commonwealth of Australia


Гимн	Advance Australia Fair («Алгъа, ариу Австралия!»)

Административ билги
Оноу формасы	Конституциялы монархия
Королева Генерал-губернатор Биринчи-министр	III Чарльз Сэм Мостин Энтони Альбанезе
Тил(лер)и	Ингилиз тил ^[1]
Ара шахары	Канберра

География билги
Уллу шахар(лар)ы	Сидней, Мельбурн, Брисбен, Перт, Аделаида
Бютеу территориясы	7 692 024 км² (дунияда 6-чы)
Сууну юсю	1% %
Сагъат бёлгеси	+8 … +10

Тарих билги
Эркинлиги	Доминион: 1 январь 1901 джыл Вестминстер статут: 11 декабрь 1931 джыл (9 сентябрь 1939 джыл къабыл этилиннгенди) Австралий Буйрукъ: 3 март 1986 джыл

Демография билги
Бютеу халкъы (2011)	22 607 571 адам (дунияда 51-чи)
Къалынлыгъы	2,8 адам/км²

Экономика билги
БИП (номинал) (2008)	$ 800,200 млрд^[2] (18-чи)
БИП (ном.) адам башына	$ 37 302^[2]
Валютасы	Австралий доллар (AUD)

Башха билги
Домен(лер)и	.au
Телефон коду	+61

Австралия Бирлик (ингил. Commonwealth of Australia), Австралия (ингил. Australia, лат. austrālis «къыбыла» деген сёзден) — Къыбыла джарымтобда къралды, Австралия материкде, Тасмания айрымканда эм Индий, Шош, Къыбыла океанланы талай башха айрымканларында орналады. Алтынчы къралды Джерде, майданыны уллулугъу бла, саулай материкде бирден орналгъан джангыз къралды. Австралия Бирликден шималда Кюнчыгъыш Тимор, Индонезия эмда Папуа — Джангы Гвинея орналыбдыла, шимал-кюнчыгъышда — Вануату, Джангы Каледония эм Соломонны Айрымканлары, къыбыла-кюнчыгъышда — Джангы Зеландия.

Къралны ара шахары — Канберра. Эм уллу шахары — Сидней.

Тарихи

Австралия Бирликни материк бёлюмюнде австралий аборигенле 42 минг джыл мындан алгъа орналгъандыла. 1606 джыл голландиялы тенгиз тинтиучю Биллем Янсзон ачхандан сора, кюнчыгъыш джанын Австралияны 1770 джыл Британ империя кючлегенди. 1788 джыл 26 январда Австралияда биринчи колония къуралгъанды — Джангы Къыбыла Уэльс. Халкъы ёсюб баргъанына кёре XIX ёмюрде Австралияны территориясында дагъыда беш колония къуралгъандыла^[3].

1901 джыл 1 январьда ол алты колония, Австралия Бирликни къураб, федерация болгъандыла. Ол замандан бери Австралия демократ къраллай турады, Британ Биригиуню Патчахлыкъларындан бири болгъанлай.

1914 джылда Австралия кеси разы болуб Биринчи дуния къазауатгъа Антантаны джанында болуб кошулду. 416 минг къошулгъан австралийцаладан, 60 минг ёлгендиле.

1940—1945 джыллада Австралия Экинчи дуния къазауатгъа Гитлерге къаршчы коалицияны джанында къошулгъанды. 1942 джылда Австралия официал Вестминстер статутгъа къошулду.

1951 джылдан сора Австралия АНЗЮС кесамат бла АБШ-ны официал аскер союзник болду.

Халкъы

Австралия Бирликни халкъыны саны 2021 джылда болгъан ахыр тергеу бла 25 422 788 адамгъа джетди, халкъыны 60% уа къралны эм уллу шахарларында 1 млн адам атлагъан адам саны бла джашайды: Сидней, Мельбурн, Брисбен, Перт, Аделаида эм аланы тёгерегинде.

Австралияны халкъы кёб юсю кюнчыгъыш тенгиз джагъасында, къбыла-кюнчыгъыш регионда (Къбыла-Кюнчыгъыш Квинсленд бла Аделаиданы арасында) орналады.

**Австралияны эм уллу шахарлары (2023 джылда)**
№	Аты	Штат	Адам саны
1	Сидней	Джангы Къыбыла Уэльс	5,450,496
2	Мельбурн	Виктория	5,207,145
3	Брисбен	Квинсленд	2,706,966
4	Перт	Кюнбатыш Австралия	2,309,338
5	Аделаида	Къыбыла Австралия	1,446,380
6	Голд-Кост—Туид-Хедс	Квинсленд / Джангы Къыбыла Уэльс	735,213
7	Ньюкасл—Мейтленд	Джангы Къыбыла Уэльс	526,515
8	Канберра—Куинбиан	Австралияны ара шахарны территориясы / Джангы Къыбыла Уэльс	503,402
9	Саншайн-Кост	Квинсленд	407,859
10	Вуллонгонг	Джангы Къыбыла Уэльс	313,745

Административ бёлюннгени

Австралия алты штат эмда эки материк территорияла эмда башха гитче территорияла бла къуралады.

Белгиле

↑ Де-факто, официал статусу джокъду.
↑ ^2,0 ^2,1 Australia. International Monetary Fund. Тинтилгенди: 1 октябрь 2009.
↑ Австралияны ачыкъланыуу

Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Австралия.

Бу, тамамланмагъан статьяды. Бу статьяны тюзетиб эмда информация къошуб, проектге болушургъа боллукъсуз.

[1] Де-факто, официал статусу джокъду.

[imf2-2] 2,0 ^2,1 Australia. International Monetary Fund. Тинтилгенди: 1 октябрь 2009.

[3] Австралияны ачыкъланыуу

[1]

[2]

[3]

к • с • т Океания
Къралла	Австралия • Вануату • Кирибати • Маршаллны Айрымканла • Науру • Джангы Зеландия • Палау • Папуа — Джангы Гвинея • Самоа • Соломонны Айрымканлары • Тонга • Тувалу • Микронезины Федератив Штатлары • Фиджи
Территорияла	Американ Самоа • Гавайи • Гуам • Джонстон атолл • Кукну Айрымканлары • Мидуэй айрымканла • Ниуэ • Джангы Каледония • Норфолк айрымкан • Пасханы айрымканы • Питкэрн • Шимал Мариан айрымканла • Токелау • Уоллис бла Футуна • Уэйк атолл • Француз Полинезия

к • с • т Британ миллетлени биригиую
Членле	Австралия • Антигуа эм Барбуда • Багам Айрымканла • Бангладеш • Барбадос • Белиз • Ботсвана • Бруней • Уллу Британия • Вануату • Гайана • Гамбия • Гана • Гренада • Доминика • Замбия • Индия • Камерун • Канада • Кения • Кипр • Кирибати • Лесото • Маврикий • Малави • Малайзия • Мальдивле • Мальта • Мозамбик • Намибия • Науру • Нигерия • Джангы Зеландия • Пакистан • Папуа — Джангы Гвинея • Руанда • Самоа • Сент-Люсия • Свазиленд • Сейшелле • Сент-Винсент эм Гренадинле • Сент-Китс эм Невис • Сингапур • Соломонну Айрымканлары • Сьерра-Леоне • Танзания • Тонга • Тринидад эм Тобаго • Тувалу • Уганда • Фиджи¹ • Шри-Ланка • КъАР • Ямайка
Алгъыннгы членлери	Зимбабве • Ирландия Республика
¹ Членлиги тыйылыбды

Тарихи

Халкъы

Административ бёлюннгени

Австралияны штатлары

Австралияны материк территорияла

Австралияны тыш территорияла

Белгиле