Przejdź do zawartości

Precz z komuną

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hasło „Precz z komuną” napisane na tablicy sali wykładowej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, kwiecień 1950 r.[1]

Precz z komuną – polskie hasło antykomunistyczne, używane od czasów dwudziestolecia międzywojennego[2][3][4] przez przeciwników ideologii komunistycznych. Największą popularność zdobyło w okresie PRL-u wśród działaczy opozycji i protestujących obywateli[5]. Slogan ten przybierał różne formy – skandowanego okrzyku[2][6], napisanego na murze graffiti[5][7][8], napisu na ulotce[9][10] bądź plakacie[11] albo tytułu książki[3][12] lub filmu[13].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Hasło to narodzić się miało w czasach II Rzeczypospolitej[4]. Używane było w środowisku endeckim[2][3].

Po II wojnie światowej hasło to znane było wśród żołnierzy wyklętych z Narodowych Sił Zbrojnych[14]. Poza niezłomnymi stosowali je też uczestnicy protestów z lat 40.[15][16], 50.[17] (np. w trakcie Poznańskiego Czerwca[18]), 60. (w obliczu interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji[19] albo Marca '68[20]), 70. (w reakcji na Wydarzenia grudniowe)[21] i 80.[7] (m.in. w związku ze stanem wojennym[8][10]), tj. od początku do końca istnienia Polski Ludowej. Wtedy też na stałe trafiło to hasło do powszechnej świadomości społeczeństwa polskiego[5].

Slogan „precz z komuną” funkcjonuje w sferze publicznej również po transformacji systemowej w Polsce, chociaż w częściowo zmienionym kontekście. Wykorzystywane jest jako hasło dopingujące walkę z reliktowymi elementami poprzedniego systemu jak pomniki gloryfikujące system komunistyczny i jego elementy[22][23] albo służy do atakowania przeciwników politycznych, oskarżanych o bycie „żywymi reliktami” komunizmu w Polsce[24][25][26][27][28][29].

W kinematografii

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Adam Dziurok, Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, „Roczniki Humanistyczne” (66/2018), 2018, s. 40 [dostęp 2025-03-12] (pol. • ang.).
  2. ↑ a b c Kazimierz Rędziński, Kontrowersje i konflikty w środowisku studenckim we Lwowie w latach 1919–1939 [online], PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 2016, s. 442 [dostęp 2025-03-10], Cytat: Wznoszono okrzyki: „Niech żyje Dmowski, precz z komuną”. (pol.).
  3. ↑ a b c Stronnictwo Narodowe (1928-1947). Komitet Główny., Precz z komuną!, CRISPA – biblioteka Cyfrowa UW, 1936 [dostęp 2025-03-10] (pol.).
  4. ↑ a b Wiesława Kozek, NSZZ „Solidarność” wobec nowych wyzwań od roku 1989, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2020, s. 99, ISBN 978-83-66470-37-8, ISBN 83-66470-37-7 [dostęp 2025-03-11], Cytat: Hasło „precz z komuną” miało oczywiście swoje korzenie międzywojenne i współcześnie bardzo je przypomina. (pol.).
  5. ↑ a b c Julia Postolska, „O czym mówią mury Warszawy?” – graffiti jako akt komunikacji społecznej – badanie, opis, interpretacja zjawiska. [online], Repozytorium PJATK [dostęp 2025-03-10], Cytat: Począwszy od czasów zaborów, podczas których dobitnym hasłem stały się napisy w formie: „Precz z carem”, przez okres okupacji niemieckiej z najbardziej rozpowszechnionym „Hitler kaputt”, aż do początków transformacji ustrojowej 1989 roku z dominującym apelem „Precz z komuną”, możemy zauważyć eskalację zjawiska street artu. (pol.).
  6. ↑ Tomasz Chinciński, Ostatnia akcja SB.”:., „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 04 (2004)”, 2004, s. 58–61 [dostęp 2025-03-10], Cytat: Pierwsze publiczne protesty przeciwko koalicyjnemu kandydatowi na prezydenta PRL gen. Wojciechowi Jaruzelskiemu miały miejsce już 30 czerwca, kiedy kilka organizacji antykomunistycznych przeszło ulicami Warszawy, wznosząc hasła „Jaruzelski – musisz odejść”, „Precz z komuną”, „Pamiętamy zbrodnie stanu wojennego”. (pol.).
  7. ↑ a b Przemysław Czapliński, Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Warszawa 2009 [dostęp 2025-03-10], Cytat: Jeszcze u schyłku lat osiemdziesiątych na murach wielu kamienic w Polsce widniały napisy „Precz z komuną!”. (pol.).
  8. ↑ a b Małgorzata Skotnicka-Palka, My jesteśmy krasnoludki, czyli Pomarańczowa Alternatywa [online], 2018, s. 79 [dostęp 2025-03-11], Cytat: Waldemar Fydrych „Major” wbrew tragicznym okolicznościom uznał stan wojenny za szansę na rozwój niezależnego myślenia, a także na ukazanie nietrwałości porządku politycznego w kraju. w całej Polsce organizowano manifestacje, które były rozpędzane i tłumione przez ZOMO. Obywatele na znak protestu zaczęli malować na murach hasła wolnościowe typu „Solidarność” czy „Precz z komuną”, albo znak Solidarności Walczącej (kotwicę). (pol.).
  9. ↑ a, Ulotka FMW z hasłem (red.): Precz z komuną. [online], Federacja Bibliotek Cyfrowych [dostęp 2025-03-10] (pol.).
  10. ↑ a b Barbara Techmańska, Młodzi zbuntowani – młodzież Zagłębia Miedziowego przeciwko realiom stanu wojennego, „Studia Śląskie 71”, Instytut Śląski, 2012, s. 111–127 [dostęp 2025-03-10], Cytat: W tym też czasie w Chojnowie „niezidentyfikowani” młodzi ludzie rozrzucali odręczne ulotki z hasłem „Precz z komuną” (pol.).
  11. ↑ a, Plakat Solidarności Walczącej z hasłem (red.): Precz z komuną. [online], Federacja Bibliotek Cyfrowych [dostęp 2025-03-10] (pol.).
  12. ↑ Filip Musiał (red.), Precz z komuną. Z archiwów bezpieki - nieznane karty PRL - Książka | KsiegarniaIPN.pl, Ośrodek Myśli Politycznej, ISBN 83-60125-55-4 [dostęp 2025-03-18] (pol.).
  13. ↑ a b Mateusz Zarembowicz, Gdynia. Film "Precz z komuną" na XIV Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci [online], Kurier Lubelski, 30 września 2022 [dostęp 2025-03-17].
  14. ↑ Rafał Szczygieł, Oddział Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem Jana Stefki ps. „Mściciel” w latach 1945–1946 w świetle dokumentów UB, „Folia Historica Cracoviensia” (20/2014), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, 2014, s. 242 [dostęp 2025-03-12], Cytat: Pośród tłumów na rynku zauważyłem szubienice i trzy sznury. Po chwili nadjechał samochód ciężarowy z trzema osobami. Kat w czarnym kapturze, założywszy im pętle na szyje, dał sygnał do odjazdu samochodu, tym samym usuwając im grunt spod nóg. Jeden z partyzantów wzniósł okrzyki „ginę za ojczyznę, precz z komuną. Niech żyje Bór Komorowski”. (pol.).
  15. ↑ Łukasz Kamiński, Formy oporu społecznego w Polsce w latach 1944–1948 [online], 1999, s. 49 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  16. ↑ Mariusz Mazur, Nieformalny rezonans społeczny tzw. Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS w grudniu 1948 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość.”, 2010, s. 272 [dostęp 2025-03-12], Cytat: W Międzyrzecu Podlaskim w nocy z 14 na 15 grudnia pojawiły się na płotach i murach napisy kredą: „Precz z komuną, niech żyje AK i NSZ”. (pol.).
  17. ↑ Piotr Szymaniec, Postawa i zachowania robotników w Październiku 1956 r. [online], Biblioteka Cyfrowa, 2009, s. 28 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  18. ↑ Michał Nowosielski, Poznański Czerwiec 1956 w międzynarodowej perspektywie [online], 2006, s. 17 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  19. ↑ Grzegorz Majchrzak, Prawdziwa solidarność zamiast deklaratywnej przyjaźni. Polskie protesty przeciwko inwazji wojsk układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r., „Pamięć i Sprawiedliwość” (35/2020), 2020, s. 166 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  20. ↑ Agata Stasik, „Solidarność” w perspektywie własnej biografii w opowieściach robotników, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” (41 (2012)), 2012, s. 201 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  21. ↑ Tomasz Balbus, Łukasz Kamiński, Wydarzenia grudniowe 1970 roku poza Wybrzeżem [online], 2002, s. 146 [dostęp 2025-03-12] (pol.).
  22. ↑ Jagoda Mytych, Pionki na biało-czerwonej szachownicy. Polityczny i medialny dyskurs o pomnikach na przykładzie Czterech śpiących, Organów Hasiora oraz rzeszowskiego Pomnika Walk Rewolucyjnych, „Naukowy Przegląd Dziennikarski Nr 2/2018”, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 78 [dostęp 2025-03-10], Cytat: Protesty w sprawie „Czterech śpiących” nie były oczywiście aż tak spektakularne, ale biorąc pod uwagę kampanię IPN-u i spontaniczne akcje oddolne, trzeba było się liczyć z tym, że przywrócenie pomnika będzie decyzją politycznie obciążającą. [...] Centrum protestu uformowało się pod adresem Targowa 81. To zarządzany przez wspólnotę blok, vis-á-vis którego mieli stanąć odnowieni żołnierze. Latem 2012 r. jego mieszkańcy powiesili banner: „precz z komuną”. (pol.).
  23. ↑ Bartłomiej Różycki, Modyfikowanie symboliki w przestrzeni publicznej na przykładzie działań wobec pomników komunistycznych w Polsce po 1989 r., „Społeczeństwo. Edukacja. Język”, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2016, s. 39 [dostęp 2025-03-11], Cytat: Pomnik Armii Czerwonej w parku Skaryszewskim w Warszawie, poświęcony żołnierzom, którzy zginęli w walkach o Pragę we wrześniu 1944 roku, który do 1968 stanowił również miejsce ich pochówku, był wielokrotnie dewastowany – malowano na nim hasła wprost antykomunistyczne („Czerwona zaraza”, „Precz z komuną”) [...] (pol.).
  24. ↑ Tomasz Żukowski, PRL, teatr, rewolucja, „„Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej” 15”, Instytut Badań Literackich PAN, Instytut Kultury Polskiej UW, Widok. Fundacja Kultury Wizualnej, 2016, s. 1 [dostęp 2025-03-10] (pol.).
  25. ↑ Opozycja skanduje „precz z komuną!”. Piotrowicz dołącza się z uśmiechem [online], TVN24, 30 listopada 2016 [dostęp 2025-03-10].
  26. ↑ Piotr Borowiec, Uwarunkowania, przebieg i wyniki wyborów parlamentarnych w 2007 roku [online], Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 29 (pol.).
  27. ↑ Jacek Skrzypek, Dyskusje wokół postaci Zygmunta Baumana, „Barbarzyńca 1 (22) 2016/2017”, 2016, s. 52 [dostęp 2025-03-10] (pol.).
  28. ↑ Artur Brzozowski, Beata Kempa atakuje rząd Donalda Tuska: "Precz z komuną". Internauci drwią: "Psychiatrzy potrzebni natychmiast" [online], wroclaw.wyborcza.pl, 15 grudnia 2023 [dostęp 2025-03-13].
  29. ↑ Manifestacja pod domem Jarosława Kaczyńskiego: "Precz z komuną" [online], www.gazetaprawna.pl, 13 grudnia 2015 [dostęp 2025-03-13].
  30. ↑ Precz z komuną [online], Festiwal NNW [dostęp 2025-03-17].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Precz_z_komuną&oldid=76537196”