Muzyka poważna

Kolaż wizerunków kompozytorów muzyki poważnej z kręgu zachodniego.
Od lewej do prawej:
pierwszy rząd – Antonio Vivaldi, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven;
drugi rząd – Gioacchino Rossini, Felix Mendelssohn-Bartholdy, Fryderyk Chopin, Richard Wagner, Giuseppe Verdi;
trzeci rząd – Johann Strauss (syn), Johannes Brahms, Georges Bizet, Piotr Czajkowski, Antonín Dvořák;
czwarty rząd – Edvard Hagerup Grieg, Edward Elgar, Siergiej Rachmaninow, George Gershwin, Aram Chaczaturian

Muzyka klasyczna, muzyka poważna – terminy słownikowe, które w Wielkim słowniku języka polskiego (WSJP) oraz w Słowniku języka polskiego PWN (SJP) są zdefiniowane jako muzyka wywodząca się z tradycji klasycznych. WSJP dodaje „muzyka nawiązująca do klasycznych form”, zawęża zakres funkcyjny do gatunków muzycznych przeznaczonych do słuchania, a nie do tańca, oraz kontrastuje muzykę klasyczną z muzyką lekką, rozrywkową.

WSJP wskazuje pojęcie „muzyka poważna” jako wariant pojęcia „muzyka klasyczna”, natomiast SJP oraz encyklopedia Muzyka – pojęcie „muzyka klasyczna” jako synonim pojęcia „muzyka poważna”. Autorzy hasła „art music” („muzyka artystyczna”) w brytyjskim leksykon muzycznym Grove Dictionary of Music and Musicians zauważają, że literatura muzyczna publikowana od końca wieku XIX oraz podejmowane współcześnie interdyscyplinarne i scentralizowane wokół muzyki debaty pozwalają bez wahania zrównać ze sobą terminy muzyka artystyczna, muzyka klasyczna oraz muzyka poważna.

Terminologia

Danuta Gwizdalanka w Historii muzyki wyjaśnia, że termin „klasyczny” (łac. classicus = pierwszorzędny) przyjmuje różne znaczenia. W kontekście historycznym „klasyczny” oznacza odnoszący się do kultury antycznej, w kontekście normatywnym wskazuje artystów i twórczość uznane za doskonałe i godne naśladowania, a w kontekście stylistycznym znaczy „zrównoważony, doskonały i szlachetnie prosty”. Potocznie, termin „klasyczny” oznacza „oryginalny i najlepszy” lub „typowy i tradycyjny”, w obu przypadkach odnosząc się do czegoś lub kogoś godnego naśladowania. Bogusław Śmiechowski w Historii muzyki napisał, że słowo „klasyczny” oznacza coś, co może uchodzić za wzór, co jest doskonałe i typowe.

Mała encyklopedia muzyki (1981) i później Encyklopedia muzyki stosując kryterium funkcji społecznej wydzieliły muzykę poważną jako różną od muzyki rozrywkowej i muzyki ludowej. Identyczny podział, ale bazujący tylko na analizie muzyki Zachodu, opublikowany został przez brytyjskiego muzykologa Philipa Tagga w 1979 i później, w okrojonej o dwa kryteria socjologiczne formie, w 1982. W opracowanym przez siebie podziale, który nazwał „trójkątem aksjomatycznym”, Tagg wyróżnił muzykę artystyczną (inaczej muzykę klasyczną i muzykę poważną), muzykę rozrywkową i muzykę ludową. Spośród siedmiu wytypowanych przez siebie cech, cztery wyróżnił jako charakterystyczne wyłącznie dla muzyki poważnej: główny sposób utrwalania i dystrybucji – notacja muzyczna (a nie przekaz ustny czy nagrania), typ społeczeństwa, z którym jest głównie związana – rolniczo-przemysłowe (a nie koczowniczo-rolnicze lub stricte przemysłowe), sposób finansowania we współczesnym świecie – publiczny (a nie prywatny lub niemonetarny), jednolita teoria z estetyką. Taki sam podział muzyki na trzy kategorie (artystyczną, ludową i rozrywkową) przedstawiony jest w brytyjskim leksykonie muzycznym Grove Dictionary of Music and Musicians. Autorzy hasła zwracają uwagę, że podział nie jest sztywny – poszczególne typy muzyki przenikają się, nakładają i mają wspólne cechy, a od XXI wieku ich granice zaczęły się coraz bardziej zacierać.

Zobacz też

• muzyka klasycystyczna, nazywana niekiedy „muzyką klasyczną”

Bibliografia

• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13410-0.
• Danuta Gwizdalanka: Historia muzyki. Cz. 2. Barok, klasycyzm, romantyzm. Kraków: PWM, 2022. ISBN 978-83-224-0860-5.
• Muzyka. Encyklopedia PWN. Kompozytorzy i wykonawcy, prądy i kierunki, dzieła. Bartłomiej Kaczorowski (red. nacz.), Sławomir Żurawski (red.). Warszawa: PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15229-1.
• Michael Kennedy: The concise Oxford dictionary of music. Oxford: Oxford University Press, 2007. ISBN 978-0-19-920383-3. OCLC 138131051.
• Dariusz Raś. O historii komunikowania muzyką i jej inspiracjach. „Studia Socialia Cracoviensia”. 11 (2), 2021-03-03. Kraków: Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. ISSN 2080-6604. 
• Józef Władysław Reiss: Mała historia muzyki. Kraków: PWM, 1987. ISBN 83-224-0104-3.
• Bogusław Schaeffer: Dzieje muzyki. Warszawa: WSiP, 1985. ISBN 83-02-01225-4. OCLC 830216228.
• Mała encyklopedia muzyki. Stefan Śledziński (red.). Warszawa: PWN, 1981. ISBN 83-01-00958-6.
• Bogusław Śmiechowski: Historia muzyki. Z muzyką przez wieki i kraje. Warszawa: „Borgis”, 1993. ISBN 83-85284-19-2. OCLC 749654848.
• Philip Tagg: Koja. 50 seconds of television music: toward the analysis of affect in popular music. Göteborg: Wydział Muzykologii Uniwersytetu w Göteborgu, 1979.
• Philip Tagg. Analysing popular music: theory, method and practice. „Popular Music”. 2, s. 37–67, 1982. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0261143000001227. ISSN 1474-0095. 
• Denise Von Glahn, Michael Broyles. Art music. „Grove Music Online”, 2012. Oxford University Press. DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.A2227279. (ang.).