Przejdź do zawartości

Eugeniusz Lityński

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugeniusz Lityński
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

15 października 1892
Niżniów

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

5 Pułk Strzelców Polskich,
71 Pułk Piechoty,
78 Pułk Piechoty,
65 Starogardzki Pułk Piechoty,
21 Dywizja Piechoty Górskiej,
11 Karpacka Dywizja Piechoty,
20 Dywizja Piechoty,
49 Huculski Pułk Strzelców

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Eugeniusz Robert Lityński (ur. 15 października 1892 w Niżniowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Bronisława i Ludwiki ze Stępkowskich[1], urodzony 15 października 1892 roku w Niżniowie, pow. tłumackim[2].

W latach 1913–1918 służył w w armii austro-węgierskiej[1][2] – 2 listopada 1916 roku w walkach na Wyżynie Doberdo dostał się do niewoli włoskiej[2], gdzie przebywał do 1918 roku[3]. 5 listopada 1918 roku wstąpił, w stopniu podporucznika, do pułku im. Tadeusza Kościuszki – jednostki tworzonej na terenie Włoch z Polaków, którzy przebywali w niewoli[2]. Odbył szkolenie dowódców baonów w Rembertowie[1]. W styczniu 1919 przybył do Francji i w Armii gen. Hallera służył w 5 pułku strzelców polskich (przemianowanym na 47 pułk piechoty)[2], jako dowódca kompanii[3]. Był adiutantem tego pułku, a także adiutantem 21 Dywizji Piechoty oraz szefem Oddziału Operacyjno-Informacyjnego 11 DP[3]. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej oraz wojnie polsko-bolszewickiej[2][1][3]. W 1921 roku został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari[4][3]. We wniosku o nadanie tego odznaczenia napisano, m.in.[2][5]:

Po bitwach prawej kolumny 11 DP […] Dowództwo Armii Rezerwowej wstrzymało dalszą akcję oraz zarządziło okopanie się na pozycjach zajmowanych […] Lewa grupa osiągnęła przepisaną jej linię […] Na mocy wspomnianego rozkazu grupa ta miała się cofnąć na pozycję osiągniętą […] i tam się umocnić. Taka sytuacja trwała do godz. 20, w którym to czasie Dowództwo Brygady otrzymało rozkaz posuwania się naprzód, celem osiągnięcia linii przewidzianych […] Wobec tego, iż lewa grupa otrzymała już poprzednio rozkaz wycofania się na pozycję. […] chodziło o jak najszybsze wstrzymanie tej grupy i skierowanie jej na opuszczoną linię […] Posłany w tym celu patrol konny wrócił z powrotem, meldując, iż we wsiach […] otrzymała strzały karabinami i karabinami maszynowymi i przedostać się wobec tego do lewej grupy nie mogła. Czas naglił. Wydałem zatem porucznikowi Lityńskiemu o godz. 21 m. 30, by natychmiast za wszelką cenę przedostał się do linii grupy, wstrzymał odwrót i skierował ją na opuszczoną przez nią pozycję. Porucznik Lityński, nie zważając na meldunek konnej […] z narażeniem własnego życia pod gradem kul karabinów i karabinów maszynowych zdołał przedrzeć się do lewej kolumny, przebywając przestrzeń dzielącą obie kolumny, tj. 22 km w ciągu 2 godzin, wywiązując się z poruczonego mu zadania. Zaznaczam, iż cały czas pomiędzy lewą a prawą kolumną grasowały oddziały bolszewickie, silnie zagrażając lewej kolumnie, o czym por. Libicki złożył meldunek Dowódcy.

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku, został zweryfikowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. W 1923 roku służył jako oficer w 78 pułku piechoty, a w 1928 roku w 65 Starogardzkim pułku piechoty. W 1930 roku został przeniesiony do 49 pułku piechoty[1]. 2 grudnia 1930 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931 roku i 3. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. W marcu 1931 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy batalionu[7].

W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku brał udział w walkach z Niemcami w szeregach 11 Dywizji Piechoty. Był dowódcą I baonu 49 pułku piechoty. W czasie walk dowodzony przez Lityńskiego batalion odznaczył się w nocnych bojach pod Medyką 14 września, w bitwie pod Jaworowem (15–16 września) oraz wyeliminowaniem elitarnego pułku SS Germania[8]. Lityński zyskał miano „specjalisty od działań nocnych”. W czasie obrony Lwowa, 21 września 1939 roku, został ranny[1]. Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie przedzierał się w kierunku granicy polsko-rumuńskiej, lecz został pojmany przez NKWD w Kołomyi. Przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku[1]. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[1], gdzie od 17 czerwca 2000 roku mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[9]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 1875[1].

5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[10][11][12]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[13][14].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

13 kwietnia 2016, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego został zasadzony Dąb Pamięci poświęconego wszystkim Ofiarom Zbrodni Katyńskiej, certyfikat z numerem 1[18][19][20].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 304.
  2. ↑ a b c d e f g Krzysztof Filipow, Grzegorz Jasiński (red.), Order Virtuti Militari, wyd. I, rhus-20.man.poznan.pl, Warszawa 2013, s. 164, ISBN 978-83-62345-98-4 [dostęp 2025-04-02] (pol.).
  3. ↑ a b c d e Eugeniusz Robert Lityński - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2025-04-02].
  4. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 9 – Dekret Wodza Naczelnego L. 3134 z 1921.
  5. ↑ Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000, s. 178 [dostęp 2025-04-02] (pol.).
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 3 grudnia 1930 roku, s. 329.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 94.
  8. ↑ Patrz – Huculskim szlakiem – Marsz śladami 11 Karpackiej Dywizji Piechoty Wojska Polskiego z września 1939 roku – przewodnik historyczny, Stowarzyszenie Historyczne „Cytadela”, Warszawa – Sanok 2010., 2 Pułk SS „Germania”.
  9. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
  10. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 17 [dostęp 2024-09-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  11. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  12. ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
  13. ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  14. ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
  15. ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 371.
  16. ↑ M.P. z 1939 r. nr 121, poz. 282 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  17. ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 301.
  18. ↑ Dąb pamięci w ogrodach Pałacu Prezydeckiego - Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2025-04-01].
  19. ↑ Katyń… Ocalić od zapomnienia. [online], katyn-pamietam.pl [dostęp 2025-04-01].
  20. ↑ Obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej [online], dzieje.pl [dostęp 2025-04-01].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eugeniusz_Lityński&oldid=76369659”