18 Eskadra Wywiadowcza

18 Eskadra Wywiadowcza
18 eskadra myśliwska
580 eskadra Salmsonów
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1925
	Tradycje
Rodowód	580 eskadra „Salmsonów”
Kontynuacja	122 eskadra myśliwska; 112 eskadra myśliwska
	Dowódcy
Pierwszy	kpt. pil. Krawiec–Iwanowski
Ostatni	kpt. pil. Jerzy Wieniawa-Długoszowski
	Działania zbrojne
	wojna polsko-bolszewicka
	Organizacja
Dyslokacja	Piotrków, Toruń, Zahacie, Mołodeczno, Duniłowicze, Królewszczyzna, Parafianów, Dokszyce, Lida, Bydgoszcz, Warszawa, Grudziądz, Dęblin, Lotnisko mokotowskie
Rodzaj wojsk	lotnictwo
	Multimedia w Wikimedia Commons

18 eskadra wywiadowcza (myśliwska) – pododdział lotnictwa Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadra powstała w wyniku przejęcia przez polski personel francuskiej 580 eskadry „Salmsonów”. Wzięła udział w zajęciu przez Wojsko Polskie Pomorza. Jako 18 eskadra wywiadowcza walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 została przeorganizowana w eskadrę myśliwską i weszła w skład formującego się 1 pułku lotniczego. W 1925 przemianowana na 122 eskadrę myśliwską, a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W czerwcu 1919, w składzie Błękitnej Armii gen. Hallera, przybyła z Francji do Piotrkowa Trybunalskiego 580 eskadra „Salmsonów”. Jej personel stanowili piloci francuscy. Eskadra stanowiła wówczas odwód lotnictwa Naczelnego Dowództwa^[1]. Pod koniec września samoloty obsadzone zostały przez załogi polskie^[a]. Pododdział uzbrojony był w 10 samolotów Salmson 2A2^[b]^[3].

Na początku lutego 1920 eskadra odleciała z Piotrkowa do Torunia. Tam weszła w skład IV Grupy Lotniczej. Działania te miały związek z zajmowaniem przez Wojsko Polskie Pomorza.

Walki na północnym odcinku frontu

Z końcem marca, na Froncie Litewsko-Białoruskim stacjonował 1 dywizjon lotniczy w składzie 1., 4. i 8 eskadra wywiadowcza oraz wielkopolski dywizjon składający się z 12. i 14 eskadry wywiadowczej oraz 13 eskadry myśliwskiej. Jeszcze w kwietniu lotnictwo Frontu zostało wzmocnione przez 4 dywizjon lotniczy w składzie 11. i 18 eskadry wywiadowczej. W maju w rejon frontu przybyły 10 eskadra wywiadowcza i 19 eskadra myśliwska. Naczelne dowództwo przydzieliło 4 Armii pięć eskadr, 1 Armii – trzy eskadry, a do 7 Armii włączono tylko jedną eskadrę^[4]. W kwietniu eskadra została wysłana na front wschodni na lotnisko Zahaccie. Załogi prowadziły dalekie rozpoznanie sięgające aż pod Psków i Witebsk^[2]. Spośród personelu 18 eskadry na wyróżnienie zasłużyła załoga por. Jan Matecki i por. Edward Karaś, która poza licznymi lotami wywiadowczymi, w dniu 23 kwietnia zaatakowała i rozproszyła szwadron kawalerii sowieckiej^[5]. Od maja eskadra działała na korzyść oddziałów 1 Armii. W tym czasie miała pełne stany i to zarówno osobowe, jak też sprzętowe. Już 1 maja załoga eskadry por. Jan Matecki i por. Edward Karaś w czasie lotu bojowego w rejonie Połocka zaatakowała i zestrzeliła balon obserwujący przeciwnika. 14 maja załoga sierż. Miklasiewicz i mech. Wiśniewski w walce powietrznej pokonała i zmusiła do lądowania załogę sowieckiego Farmana F-30^[6]. W maju do eskadry trafili piloci stanowiący nadwyżkę fuzji 1. i 11 eskadry wywiadowczej^[2].

Na początku czerwca 18 eskadrę wywiadowczą znajdowała się w składzie IV dywizjonu lotniczego por. Jurkiewicza i działała na korzyść 1 Armii. Samoloty eskadry stacjonowały wówczas w Mołodecznie^[7]. W czasie przeciwuderzenia polskiego eskadra działała niezwykle ofiarnie, podejmując wiele śmiałych ataków na ważne obiekty nieprzyjaciela. 21 czerwca por. Janowi Mateckiemu udało się zestrzelić sowiecki balon obserwacyjny. Prowadzono również loty rozpoznawcze^[8]. Postępy wojsk Armii Czerwonej na północnym odcinku frontu zmuszały jednostkę do częstych zmian lądowisk. W tym czasie startowała ona z lotnisk Molodeczno, Duniłowicze, Królewszczyzna, Parafianów i Dokszyce. Do Lidy przybył już tylko 1 samolot. Włączono go do 1 eskadry i zarządzono przebazowanie tego zbiorczego pododdziału do Małkini^[1]^[9].

Reorganizacja eskadry

W lipcu eskadra została przemianowana na 18 eskadrę wywiadowczą^[2]. Straty w sprzęcie i ludziach spowodowały wycofanie jednostki do Bydgoszczy, a następnie do Torunia w celu uzupełnienia. Wraz z 4 eskadrą wywiadowczą utworzyły lotniczy dywizjon rezerwowy. Celem przeprowadzenia reorganizacji eskadry, przeniesiono ją do Warszawy, a potem do Grudziądza. Tu zastał ją rozejm^[c]. Eskadra nadal nie posiadała samolotów^[2].

Podczas pobytu na froncie, załogi 18 eskadry wywiadowczej wykonały 38 zadań bojowych, przebywając 86 godzin nad terenem nieprzyjacielskim^[11]. Zginęło 2 lotników^[12].

Eskadra w okresie pokoju

W Grudziądzu eskadra otrzymała samoloty myśliwskie^[2]. Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 18 eskadra wywiadowcza połączona została z 19 eskadrą myśliwską. W wyniku scalenia powstała 18 eskadra myśliwska^[13]. W maju 1921 18 eskadra myśliwska weszła w skład III dywizjonu myśliwskiego 1 pułku lotniczego. Szczupłość pomieszczeń na lotnisku mokotowskim spowodowała, że do połowy 1922 eskadra stacjonowała w Dęblinie. Na wyposażeniu eskadry znajdowały się wówczas samoloty francuskie Spad VII^[11].

Przesunięcie eskadry na lotnisko Mokotów uaktywniło działalność szkoleniową personelu, ale brak dostatecznej liczby sprawnych samolotów utrudniał nadal planową działalność. W 1922 wymieniano sukcesywnie samoloty SPAD S.VII na Spad XIII. Pod koniec 1923 eskadrze przydzielono samoloty Ansaldo „Balilla”^[14].

W 1925 18 eskadra myśliwska przemianowana została na 122 eskadrę myśliwską^[15], a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską^[16].

Osobny artykuł: 112 eskadra myśliwska.

Żołnierze eskadry

Dowódcy eskadry^[17]^[18]
Stopień	Imię i nazwisko	Okres pełnienia służby
kpt. pil.	Krawiec–Iwanowski	od IX 1919 – V 1920
por. pil.	Stanisław Gogoliński	V 1920 – † 24 VI 1920
por. obs.	Edward Karaś	VI 1920 –
por. pil.	Juliusz Gilewicz	do V 1920
kpt. pil.	Józef Krzyczkowski	od V 1921 – 1924
kpt. pil.	Wiktor Ryl	1924 – I 1925
kpt. pil.	Józef Krzyczkowski	I 1925 – III 1925
kpt. pil.	Jerzy Wieniawa-Długoszowski	III 1925 – VI 1925
Personel latający okresu wojny polsko – bolszewickiej^[19]
Obserwatorzy		Piloci
kpt. obs. Müller–Sochacki		kpt. pil. Krawiec–Iwanowski
por. obs. Edward Karaś		por. pil. Jan Matecki
ppor. obs. Marian Sioda		por. pil. Stanisław Gogoliński
ppor. obs. Czesław Niekraszewicz		ppor. pil. Florian Wołoszanowski
ppor. obs. Karol Orłoś		ppor. pil. Henryk Kozanecki
		ppor. pil. Wojciech Biały
		pchor. pil. Jan Gray
		sierż. pil. Głowacki^[d]
		sierż. pil. Miluszewski^[d]
		sierż. pil. Stanisław Śledziejowski
		sierż. pil. Władysław Miklasiewicz

Wypadki lotnicze

7 lutego 1922 podczas lotu służbowego zginął por. pil. Eugeniusz Tromszczyński^[11].

Samoloty eskadry

Schemat zmian organizacyjnych eskadry
Nazwy jednostki i daty sformowania, przeformowań i rozformowania
1919	580 eskadra Salmsonów	1920	18 eskadra wywiadowcza	1921	18 eskadra myśliwska	1925	122 eskadra myśliwska	VIII 1928	112 eskadra myśliwska	IX 1939
1919	162 eskadra myśliwska	1920	19 eskadra myśliwska	1921	18 eskadra myśliwska	1925	122 eskadra myśliwska	VIII 1928	112 eskadra myśliwska	IX 1939

Uwagi

↑ Lotnicy francuscy otrzymali zakaz władz francuskich udziału w walkach^[2].
↑ Ponadto eskadra dysponowała trzema samolotami rezerwowymi^[3].
↑ Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00^[10].
↑ ^a ^b Obywatel amerykański

Przypisy

↑ ^a ^b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pawlak 1989 ↓, s. 69.
↑ ^a ^b Bartel i in. 1978 ↓, s. 41.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 63.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 65.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 71.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 84.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 85.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 86.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1989 ↓, s. 70.
↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
↑ Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 71.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 73.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 74.
↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199–201.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 69-71.
↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 200.

Bibliografia

Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.

[3] Lotnicy francuscy otrzymali zakaz władz francuskich udziału w walkach^[2].

[5] Ponadto eskadra dysponowała trzema samolotami rezerwowymi^[3].

[13] Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00^[10].

[amerykanie-23] Obywatel amerykański

[CITEREFRomeyko_(red.)1933199-1] Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199.

[CITEREFPawlak198969-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pawlak 1989 ↓, s. 69.

[CITEREFBartelChojnackiKrólikiewiczKurowski197841-4] Bartel i in. 1978 ↓, s. 41.

[CITEREFTarkowski199163-6] Tarkowski 1991 ↓, s. 63.

[CITEREFTarkowski199165-7] Tarkowski 1991 ↓, s. 65.

[CITEREFTarkowski199171-8] Tarkowski 1991 ↓, s. 71.

[CITEREFTarkowski199184-9] Tarkowski 1991 ↓, s. 84.

[CITEREFTarkowski199185-10] Tarkowski 1991 ↓, s. 85.

[CITEREFTarkowski199186-11] Tarkowski 1991 ↓, s. 86.

[CITEREFTarkowski199192-12] Tarkowski 1991 ↓, s. 92.

[CITEREFPawlak198970-14] Pawlak 1989 ↓, s. 70.

[CITEREFTarkowski1991118-15] Tarkowski 1991 ↓, s. 118.

[CITEREFBrummerZawadzki200086-16] Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.

[CITEREFPawlak198971-17] Pawlak 1989 ↓, s. 71.

[CITEREFPawlak198973-18] Pawlak 1989 ↓, s. 73.

[CITEREFPawlak198974-19] Pawlak 1989 ↓, s. 74.

[CITEREFRomeyko_(red.)1933199–201-20] Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199–201.

[CITEREFPawlak198969-71-21] Pawlak 1989 ↓, s. 69-71.

[CITEREFRomeyko_(red.)1933200-22] Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 200.

[:1-24] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[a]

[b]

[3]

[4]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[c]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[d]

[10]

[A]

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43