Niccolo Machiavelli

Niccolò Machiavelli (3 Mei 1469 – 21 Juni 1527) panèka sala sèttong diplomat bân politisi Italia sè jhughân sala sèttong filsuf. Mènangka ahli teori, Machiavelli iyâ arèya tokoh otama è dâlem kanyataan teori politik, bân èhormatè è Eropa è bâkto Renaisans. Duwâ' bukuna sè kalonta, Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio ("Wacana tentang Livio") bân Il Principe ("Pangeran"), awwâlla ètolès kalabân pangarep kaangghuy meccè’ kondisi pamarènta'an è Italia Dâjâ, salastarèna dhâddhi buku umum apolitik è bâkto jârèya.

Il Principe, otabâ Pangowasa ajhâbhârraghi lalakon sè bisa otabâ parlo èlakoni kaangghuy èkaollè otabâ èpèyara kakowasaan.

Nyama Machiavelli, saterrossa, èkabâ'aghi kalabân hal-hal sè jhubâ', kaangghuy mabendher kabbhi cara kaangghuy ngaollè tojjuwânna. Orèng sè ngalakonè hal-hal ènga’ rèya èsebbhut makiavelis.

 Asal

Niccolò lahèr è Firenze, 3 Mei 1469. Ramana anyama Bernardo, bân kalowargana tamaso' dâ' golongan sè èkennal - sanajân ta' akowasa kalowarga Pazzi otabâ Medici. E bakto lahèr, kalowargana bâdâ e dâlem kabâdâ’an se malarat ban eppa’na bhâkal bangkrut. Ramana, sè ahlè hokom jârèya, èlarang sareng hokom kaangghuy ngalakonè profesina. Dhâddhi, ramana kalabân ros-terrosan ngalakonè profesi panèka kalabân nyadhiyaaghi layanan rendâ kaangghuy abhânto orèng sè bâdâ è situasi sè ta' ngontongngaghi.

Karya

Karya-karyana Machiavelli bânnè coma è bidang politik, tapè jhughân sejarah, iyâ arèya; History of Florence, Discourse on the First Decade of Titus Livius, a Life of Castruccio Castrancani, bân  History of the Affair of Lucca.. È bidang sastra, dhibi’en toman nolès tiruan Golden Ass of Apuleius, the play Mandragola, bân Seven Books on the Art of War. Tanto sala sèttong karyana sè palèng èkennal panèka The Prince (1932). Isu otama è dâlem buku arèya iyâ arèya sadhaja tojjuwan bisa èterrossaghi kaangghuy mabângun bân ajâgâ kakobâsa'an mènangka tojjuwan sè bisa èjhârbâ'aghi. Bân palèng jhubâ’en lako pengkhianatan iyâ arèya pangowasa sè èberri'i bendher polana kajahadhân dâri pamarènta the Prince ènyataaghi èlarang sareng Paus Clement VIII. Karya-karya lengkap Machiavelli è bhâsa Italia è antarana; Discorso sopra le cose di Pisa (1499), Del modo di trattare i popoli della Valdichiana ribellati (1502), Del modo tenuto dal duca Valentino nell’ ammazzare Vitellozo Vitelli, Oliverotto da Fermo (1502), Discorso sopra la provisione del danaro (1502), Decennale primo (1506 poema in terza rima), Ritratti delle cose dell’Alemagna (1508-1512), Decennale secondo (1509), Ritratti delle cose di Francia (1510), Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio (1512-1517), Il Principle (1513), Andria (1517), Mandragola (1518), Della lingua (1514), Clizia (1525), Belfagor arcidiavolo (1515), asino d’oro (1517), Dell’arte della guerra (1519-1520), Discorso sopra il riformare lo stato di Firenze (1520), Sommario delle cose della citta di Lucca (1520), Vita di castruccio Castracani da Lucca (1520), Istorie fiorentine (1520-1525), bân Frammenti storici (1525).

Karya-karyana Machiavelli ampon aghâbây bânnya' orèng nganggep dhibi’en sala sèttong pemikir sè palèng pènter è jaman Renaisans, bân jhughân tokoh sè agak tragis. Pèkkèran Machiavelli èkembhângaghi è abad ke-16 bân ke-17 saènggâna nyamana salanjangnga èkabâ'aghi melolo kalabân liku-liku, kejâm, bân possa' kalabân napso rasional sè destruktif. Tadâ' pemèkkèr sè lebbi èsalaaghi dâri Machiavelli. Salah paham panèka èmolaè dâri karyana sè èjudhul The Prince sè aberri’ mètode kaangghuy ollè bân ngamanè kakowasaan politik. Salaèn jârèya, bâdâ jhughân karya laèn sè bânnya' èghunaaghi mènangka referensi, èngghi panèka Discourses on the Ten Books of Titus Livy.

Bâdâ tello’ pandhângngan bhidhâ dâ’ Machiavelli èabâs dâri karya-karyana. Pandhângngan pertama, nyataaghi jhâ Machiavelli iyâ arèya guru kejahatan otabâ palèng ta’ ngajhârraghi immoralism bân amoralism. Pandhângan arèya èkoca’ bi’ Leo Strauss (1957) polana ngabâs ajhârân Machiavelli ngallè dâri nèlay kaadhilân, bâllas, arif, tor trèsna, lebbi ngadâ’ ngajhârraghi kejjem, kekerasan, katako’an, bân penindasan.

Pamangghi kaduwâ', sè aropa'aghi sakola'an sè lebbi moderat, èrintis sareng Benedetto Croce (1925), sè ngabâs Machiavelli coma orèng realis otabâ pragmatis sè ta' ngabâs gunana etika è dâlem politik. Pamangghi katello' èrintis sareng Ernst Cassirer (1946), sè ngartè pèkkèran Machiavelli mènangka hal sè ilmiah bân cara pèkkèran ilmuwan. Bisa èsebbhut "Galileo politik" dâlem abhândhingaghi fakta-fakta è dâlem kaodhi'ân politik bân nilai-nilai penilaian moral.