Lompat ke isi

Aghâma Hinḍu

Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika
Songay Indus è Pakistan, sè aropaaghi asal ḍâri oca' 'Hinḍu.

Aghâma Hinḍu aropaaghi kaparcajâân sè bânnya' è Asia Lao', tarotama è Inḍia bân Nèpal, sè aghânḍhu' bânnya' macemma traḍisi. Kaparcajâân arèya bânnya' macemma alèrân, è antaraa baḍâ Saiwa, Waisnawa, bân Sakta, sarta pandangan lowas Dhamasastra tentang "Moralitas rè-arèna" sè adhâsar ka karma, darma bân norma kamasyarakatdhân. Hinḍuisme akantha himpunan bânnya' pandangan filosofis otabâ intèlèktual, katèmbhâng saparangkat kayâkènan sè baku bân saragam akantha aghâma Abrahamik.[1]

Hinḍuisme è ako sabâgiyân orèng kaangghuy dhâddhi "aghâma palèng towa è dhunnya sè pagghun tahan sampè' satèya bân bi' ummat Hinḍu è sebbhut Sanātana-dharma (Dewanagari: सनातन धर्म), artèna "darma abadi" otabâ "jalan abadi" sè malèbhâtdhi mowasalla manossa. Aghâma arèya nyadhiyyaaghi kawâjhibhân "kekal" kaangghuy è toro' bi' sakabbhina ummatdhâ tanpa ajhelling strata, kasta otabâ sèktè akanha kajhujhurân, kasoccèyan bân pengendalian diri.[2]

Para ahlè ḍâri bârâ' ajhelling Hinḍuisme kadhi peleburan otabâ sintèsis ḍâri bânnya'na traḍisi bân kabhudhâjâân è Inḍia, kalabân pangkal sè acem-macem bân tanpa toko sè majhâghâ. Pangkal-pangkalla bâḍâ Brahmanisme (aghâma Wèḍâ Kona), aghâma-aghâma jhâman paradhâbhân lembah Songay Inḍus, bân traḍisi lokak sè terkennal. Sintèsis kasebbhut kalowar ra-kèra taon 500-200 SM, bân tombu abhâreng kalabân aghâma Bhuḍḍhâ sampè' abad ka-8. Ḍâri Inḍia bâgiyân ḍajâ, "Sintèsis Hinḍu" kasebbar ka lao' sampè' sabâgiyân Asia Tenggara. Hal kasebbhut è dukung bi' Sanskritisasi. Sajjhâk abad ka-19, è bâbâ na kolonialisme bârâ' sarta inḍologi (saat istilah "Hinḍyisme" molay è angghuy saccara lowas), aghâma Hinḍu è tegghâssaghi polè kaagghuy dhâddhi kennengngan ahimpunna macem traḍisi sè koherèn bân independen. Pamahaman sè è kennal tentang aghâma Hinḍu è palancar bi' Igerakan "Modenisme Hinḍu", sè nekkannaghi mistisisme bân persatuan traḍisi Hinḍu. Iḍèologi Hinḍutva bân politik kalowar è abad ka-20 kaangghuy kakowatdhân politis bân jati diri bhângsa Inḍia.

Praktèk kaaghâmaan Hinḍu bâḍâ ritus rèn-arè (conto na puja [sembahyang] bân maca dhuwâ), parayaan soccè è arè sè tanto, bân paziyârâân. Kaom patapa sè è sebbhut sadu (orèng soccè) lebbi mèlè ngalakonè sè lebbi bahaya katèmbhâng ummat Hinḍu umumma, iyâ arèya maleppas abâ' ḍâri kasibughân dhunnya bân alaksanaaaghi tapa brata saabitthâ karèna omor oḍi'na demmi moksa.

Susastra Hinḍu è klasifikasikan ka ḍâlem duwâ' kalompo': Sruti (apa sè è kèḍing) bân Smerti (apa sè è ènga'). Susastra kasebbhut mowa' tèknologi, filsafat, mitologi, yadnya (kurbân), rètuwal, bân kaiḍâ arsitèktur Hinḍu. Kètab-kètab otama è antarana bâḍâ Wèḍâ, Upanishad (kaḍuwâna kakompol Sruti), Mahabhrata, Ramayana, Bhagawadgita, Purana, Manusmèti, bân Aghâma (sakabbhina kakompol è Smerti).[3]

Kalabân panganot ra-kèra bâḍâ 1 miliar bâtèn, aghâma Hinḍu aropaaghi aghâma sè palèng rajâ nomer tello' è dhunnya, samarèna krèsten bân Islam.

Oca' Hinḍu (bhâsa Pèrsia) asalla ḍâri oca' Sindhu ḍâlem bhâsa Sanskerta, iyâ arèya nyama na songay è bârâ' ḍâjâ Subbenua Inḍia sabâgiyân rajâ alèrânna bâḍâ è wilajâ naghârâ Pakistan sè ḍâlem bhâsa ènggris è sebbhut Indus . Mèorot Gavin Flood, molana istila 'hinḍu' kalowar kadhi istila kaangghuy gèografis bhângsa Pèrsia kaangghuy nyebbhut soko bhângsa sè neng-neng è seḍḍhi'na songay Sindhu. Orèng sè senneng ka sajjhârâ nyebbhut paradhâbhân soko kasebbhut kalabân Peradaban Lembah Indus. Maka karna arowa, Hinḍu pas aropaaghi istila gèografis bân ta' atoḍhu ka aghâma.

Oca' Hinḍu è serrap bi' bhâsa-bhâsa Èropa ḍâri istila Arab al-Hind, bân atodhu ka naghârâ sè è ḍaèra seḍḍhi'na Sogay Sindhu. Istila arab kasebbhut sè asalla ḍâri Pèrsia Hinḍu, sè atodhu ka skabbhina soko è Inḍia. È abad ka-13, Hinḍustan kalowar kadhi nyama alternatif Inḍia sè è sebbhuttaghi, sè anḍi' artè "Naghârâ na orèng Hinḍu".

  1. Georgis, Faris , Alone in Unity: Torments of an Iraqi God-Seeker in North America, Dorrance Publishing, hlm. 62, ISBN 1-4349-0951-4. 2010, Èaksès tangghâl 2025-03-25.
  2. Knott Kim, Hinduism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 1998. Èaksès tangghâl 2025-03-25.
  3. Ayu Veronika Somawati, "ITIHĀSA : SUSASTRA DAN SUMBER AJARAN ETIKA HINDU", researchgate, oktober 2023. doi: 10.55115/gentahredaya.v7i2.3254. èaksès 2025-03-25