Hungara revolto di 1956
La Hungara revolto di 1956 o Hungara revoluciono di 1956 (Hungare: 1956-os forradalom o 1956-os felkelés) esis nacionala revolto populala eventinta en Hungaria de la 23ma di junio til la 11ma di novembro 1956 kontre komunista rejimo di Popul-Republiko Hungaria, qua suportesis da Soviet-Uniono. La revolto esis violentoze represita, e produktis la morto di cirkume 2500 Hungari e 722 Sovietiani, e cirkume 200 mil Hungari fugis de la lando.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La precipua karakteristiko dil periodo de 1948 til 1953 en Hungaria esis la teroro kun influo Stalinista, kun "spektakloza judicii", mortigo e deporto di disidanti politikala. Lor policala stato establisesis, e la sekureso-polico havis 28 mil membri, e cirkume 40 mil denuncanti e spionisti. Praktikesis kulto a la personeso di Mátyás Rákosi e Stalin. La dogmatismo ideologiala di Rákosi e la stimulo a milital industrio, konseque afektanta konsumo ed augmentanta la povreso domajis la relato inter komunista partiso e la habitantaro.
Kun la morto di Stalin, la nova chefeso Sovietiana imperis la renunco di Rákosi. La nova chefministro, Imre Nagy, esis specalisto en agrokultivo, ed ekpulsesis de la partiso en 1949 por opozo a la kolektiveso. Pos ke il asumis, ilu dekretis amnestio, abolisis la koncentreyi, modifikis la sistemo di subsidii por favorar lejera industrio e konsumo, diminutis la tributi sur rurani, ed augmentis salarii. La situaciono ekonomiala komencis plubonigar, ed en 1954 ilu augmentis la demokratio politikala, e kreis la Patriotala Fronto Populala (Hungare: Hazafias Népfront, abreviuro HNF) kun skopo stimular libera opinioni. Tale nomizita "Cirklo Petőfi" (Petőfi Kör), grupo por intelektoza diskuto, riorganizesis.
La revolto komencis kun protesto di mili di studenti, qui marchis en Budapest til l'edifico dil parlamento. Delegaciono di studenti probis invadar radio-staciono por brodkastar lia demandi, tamen la Polico por Sekureso dil Stato (Államvédelmi Hatóság, ÁVH) pafis kontre la studenti e mortigis kelke. Un ek la mortinti envolvesis en Hungara standardo e transportesis da la turbo. To esis la komenco di nova fazo di la revoluciono. Samatempe kam la novaji pri la revolto dissemesis, la violento augmentis en la chef-urbo.