Benin
 | |
| République du Bénin (Ffrangeg) Tokpɔn Bɛnin tɔn (Foneg) | |
 | |
| Arwyddair | Brawdoliaeth, Cyfiawnder, Gwaith  |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, gwlad |
| Enwyd ar ôl | Geneufor Benin |
| Prifddinas | Porto-Novo |
| Poblogaeth | 14,111,034 |
| Sefydlwyd | 1 Awst 1960 (Annibyniaeth oddi wrth Ffrainc) |
| Anthem | L'Aube Nouvelle |
| Pennaeth llywodraeth | Patrice Talon |
| Cylchfa amser | UTC+01:00, Africa/Porto-Novo |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Ffrangeg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Gorllewin Affrica |
| Gwlad | Benin |
| Arwynebedd | 114,763 ±1 km² |
| Gerllaw | Cefnfor yr Iwerydd |
| Yn ffinio gyda | Bwrcina Ffaso, Niger, Nigeria, Togo |
| Cyfesurynnau | 8.83°N 2.18°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Llywodraeth Benin |
| Corff deddfwriaethol | National Assembly |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd Gweriniaeth Benin |
| Pennaeth y wladwriaeth | Patrice Talon |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Arlywydd Gweriniaeth Benin |
| Pennaeth y Llywodraeth | Patrice Talon |
 | |
 | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $17,690 million, $17,402 million, 226.2 million, 235.7 million, 236.4 million, 253.9 million, 269.8 million, 289.9 million, 302.9 million, 306.2 million, 326.3 million, 330.7 million, 333.6 million, 335.1 million, 410.3 million, 504.4 million, 554.7 million, 676.9 million, 698.4 million, 750 million, 928.8 million, 1,186 million, 1,405 million, 1,291 million, 1,268 million, 1,095 million, 1,051 million, 1,046 million, 1,336 million, 1,562 million, 1,620 million, 1,502 million, 1,960 million, 1,986 million, 1,695 million, 2,275 million, 1,598 million, 2,170 million, 2,361 million, 2,268 million, 2,455 million, 3,677 million, 3,520 million, 3,666 million, 4,194 million, 5,349 million, 6,190 million, 6,568 million, 7,034 million, 8,169 million, 9,788 million, 9,739 million, 9,535 million, 10,693 million, 11,141 million, 12,518 million, 13,285 million, 11,388 million, 11,821 million, 12,702 million, 14,262 million, 14,392 million, 15,652 million, 17,690 million, 17,402 million, 19,676 million |
| Arian | franc CFA Gorllein Affrica |
| Canran y diwaith | 1 ±1 canran |
| Cyfartaledd plant | 4.766 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.525 |
Gwlad ar arfordir deheuol Gorllewin Affrica yw Gweriniaeth Benin neu'n syml, Benin. Mae'n ffinio â Togo i'r gorllewin, Nigeria i'r dwyrain, Bwrcina Ffaso i'r gogledd-orllewin, a Niger i'r gogledd-ddwyrain.
Yr enw blaenorol oedd Dahomey.[1] Mae mwyafrif ei phoblogaeth yn byw ar arfordir deheuol Geneufor Benin, rhan o Gwlff Gini yn rhan fwyaf gogleddol Cefnfor yr Iwerydd.[2] Y brifddinas yw Porto-Novo, ac mae sedd y llywodraeth yn Cotonou, dinas fwyaf poblog a phrifddinas economaidd y wlad. Mae Benin yn 112,622 km2 (43,484 mi sgw), ac amcangyfrifwyd bod ei phoblogaeth yn 2021 oddeutu 13 miliwn.[14] Mae'n wlad drofannol gydag economi sy'n ddibynnol iawn ar amaethyddiaeth ac mae'n allforiwr olew palmwydd a chotwm.[3][4]
O'r 17g i'r 19g, roedd endidau gwleidyddol yr ardal yn cynnwys Teyrnas Dahomey, dinas-wladwriaeth Hogbonu, a gwladwriaethau eraill i'r gogledd. Cyfeiriwyd at y rhanbarth hwn fel Arfordir Caethweision Gorllewin Affrica o ddechrau'r 17g oherwydd y nifer uchel o bobl a werthwyd ac a fasnachwyd yn ystod masnach gaethweision yr Iwerydd i'r Byd Newydd. Meddiannodd Ffrainc y diriogaeth yn 1894, gan ei hymgorffori yng Ngorllewin Affrica Ffrengig a'i galw'n 'Dahomey Ffrengig'. Ym 1960, enillodd Dahomey annibyniaeth lawn oddi wrth Ffrainc. Fel gwladwriaeth sofran, mae Benin wedi cael llywodraethau democrataidd, coups milwrol, a llywodraethau milwrol. Roedd gwladwriaeth Farcsaidd-Leninaidd o'r enw Gweriniaeth Pobl Benin yn bodoli rhwng 1975 a 1990. Ym 1991, fe'i disodlwyd gan Weriniaeth amlbleidiol Benin.[5]
Ffrangeg yw iaith swyddogol Benin, ac mae'r ieithoedd brodorol Foneg, Baribeg, Yorubeg a Dendieg hefyd i'w clywed. Y grefydd mwyaf poblogaidd yn Benin yw Cristnogaeth (52.2%), ac yna Islam (24.6%) ac yna Crefyddau Traddodiadol Affricanaidd (17.9%).
Mae Benin yn aelod o'r Cenhedloedd Unedig, yr Undeb Affricanaidd, Cymuned Economaidd Taleithiau Gorllewin Affrica, Y Sefydliad dros Gydweithio Islamaidd, Parth Heddwch a Chydweithrediad De'r Iwerydd, Francophonie, Cymuned Taleithiau Sahel - Sahara, Cymdeithas Cynhyrchwyr Petroliwm Affrica ac Awdurdod Basn Niger.
Geirdarddiad
[golygu | golygu cod]Yn ystod rheolaeth drefedigaethol Ffrainc ac ar ôl annibyniaeth ar 1 Awst 1960, enwyd y wlad yn Dahomey, ar ôl Teyrnas Dahomey. Ar 30 Tachwedd 1975, yn dilyn coup milwrol Marcsaidd-Leninaidd, ailenwyd y wlad yn Benin, ar ôl Geneufor Benin, sy'n ffinio â'r wlad.[6] Mae'r geneufor yn cymryd ei enw o Deyrnas Benin, a leolir yn Nigeria heddiw.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Dahomey Announces Its Name Will Be Benin". The New York Times (yn Saesneg). 1975. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 September 2020. Cyrchwyd 16 September 2020.
- ↑ Hughes, R. H.; Hughes, J. S. (1992). A Directory of African Wetlands. IUCN. t. 301. ISBN 978-2-88032-949-5. Cyrchwyd 12 October 2015.
- ↑ "FAO Initiative on Soaring Food Prices". Food and Agriculture Organization of the United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-10-24. Cyrchwyd 29 June 2010.
- ↑ "Major Industries in Benin". Arise IIP. Cyrchwyd 2024-06-23.
- ↑ Global Logistics Assessments Reports Handbook. 1: Strategic Transportation and Customs Information for Selected Countries. International Business Publications USA. 2008. t. 85. ISBN 978-0739766033.
- ↑ "Dahomey Announces Its Name Will Be Benin". The New York Times (yn Saesneg). 1 December 1975. ISSN 0362-4331. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 September 2020. Cyrchwyd 16 September 2020.