İudaizm

Yəhudilik

Yəhudilik fəlsəfəsi

Dini mətnlər

Müqqədəs şəhərlər

Yəhudi bayramları

Dini şəxsiyyətlər

Musəvilik həyat tərzi

Məktəblər

Dini rollar

Dini tikililər

Musevi Ayin sistemi

Yəhudi dilləri

Etnik bölünmələr

Musəvi məzhəbləri

Dini obyektlər

Musevi duaları

Digər dinlərlə əlaqələr

İudaizm (q.yun. Ἰουδαϊσμός), yaxud musəvilik və ya yəhudilik^[1] — e.ə. I minillikdə Fələstində yaranmış monoteist ibrahimi din.

Ümumi məlumat

İudaizm qədim yəhudi qəbilələrinin politeizmindən yaranmış, e.ə VII əsrdən başlayaraq moneteist din olmuşdur. Vahid Allah Yəhvaya, Tövratın müqəddəsliyinə etiqad; axirətə, qiyamət gününə, o dünyada əcr veriləcəyinə inam; ölülərin diriləcəyinə və Məsihanın zühr edəcəyinə etiqad; ruhun varlığına və taleyinə inam və s. iudaizmin əsas etiqad ehkamlarıdır. Müqəddəs kitabları Tanax və Talmuddur. Musa peyğəmbərin adıyla bağlı olaraq bu dinə "Musəvilik" də deyilir.

Yəhudilər demək olar ki, dünyanın hər yerinə yayılıblar. Dünyanın əksər ölkərində yəhudilər yaşayır. 2012-ci ilin statistikasına görə dünyada 14 milyondan çox yəhudi yaşayır, onların 58%-i İsraildə, 42%-i isə ABŞ və Kanadada yaşayırlar.

Bu gün yəhudilərin böyük əksəriyyəti Yəhuda Krallığında yaşamış 4 qəbilənin nəslindəndir: Yəhuda qəbiləsi, Binyamin qəbiləsi, Şimeon qəbiləsi və təxminən 4% Levi qəbiləsinə mənsub. Bu tayfalar Yaqub peyğəmbərin dörd oğlu (İsrail) tərəfindən yaradılmış və qəbilələr onların adlarına verilmişdir.^[2]

İsrail Padşahlığını təşkil edən və Yəhuda Krallığının qardaşları və Yaqubun oğulları olan digər 10 qəbilə ilə nə baş verdiyi məlum deyil. Bu qəbilələr bunlardır: Ruben, Menaşşe, Efrayim, Zevulun, İssakar, Aşer, Naftali, Qad, Dan və Levi qəbiləsinin qalan hissəsi. Yəhudi ənənəsinə görə, onlar eramızdan əvvəl V əsrdə Babil imperiyası tərəfindən indiki Əfqanıstanın Sambatyon adlanan yerə sürgün ediliblər.^[3] Zaman-zaman dünyanın hər yerində yəhudi ənənələrini qoruyan ucqar icmalar aşkar edilir, lakin onların həqiqətən İsrail nəslindən olub-olmaması, yoxsa yəhudiliyi qəbul etmiş insanlar olub-olmaması bəlli deyil.^[4]

Ümumilikdə, İsrail xalqı və yəhudi dini 13 müxtəlif qəbilədən ibarətdir, Yusif peyğəmbər daxil edilmir, lakin onun iki oğlu Menaşe və Efrayim İsrail konfederasiyasına qoşulan iki qəbilə olurlar.^[5]

Həmçinin bax

Yəhudişünaslıq

Mənbə

Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, V cild, səh. 21. (az.)

İstinadlar

↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-06.
↑ "ממלכת יהודה". Israelites Wiki (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.
↑ "לאן נעלמו עשרת השבטים האבודים?". eureka.org.il (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.
↑ "עשרת השבטים האבודים - מסע בעקבות המיתוס". מסע אחר (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.
↑ "YARATILIŞ 48". www.churchofjesuschrist.org (türk). İstifadə tarixi: 2025-05-02.

[1] "Arxivlənmiş surət". 2019-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-06.

[2] "ממלכת יהודה". Israelites Wiki (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.

[3] "לאן נעלמו עשרת השבטים האבודים?". eureka.org.il (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.

[4] "עשרת השבטים האבודים - מסע בעקבות המיתוס". מסע אחר (ivrit). İstifadə tarixi: 2025-05-02.

[5] "YARATILIŞ 48". www.churchofjesuschrist.org (türk). İstifadə tarixi: 2025-05-02.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]