Islam Sunita
L'Islam sunita a l'é ël branch pì grand ëd l'Islam, ch'a rapresenta anviron l'85-90% dij musulman an tut ël mond. Ël termo «sunita» a ven da Ahl al-Sunna wa l-Jama'a («Gent dla Sunnah e dla Comunità»), ch'a arferiss a l'adesion a j'ansegnament e a le pràtiche dël profeta Maomet (Sunnah) e a l'unità dla comunità dij credent. A l'é oponù a l'Islam Siita, ch'a divid con ij sunita le base dël chëredo ma a diferiss an sël concet ëd guida spiritual (imam).
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La division antra sunita e siita a nass apress la mòrt dël profeta Maomet (632 d.C.), an sla question ëd chi a dovèissa sucedje coma leader dla comunità (califa). Ij sunita a aceto ij prim quatr calif (Rashidun: Abu Bakr, Omar, Othman e Ali) com legìtim, antant che ij siita a chërdo che la guida a spetèissa mach a la famija dël Profeta (Ahl al-Bayt).
Durant ij sécoj, ij sunita a l'han dësvlupà na strutura giurìdica e teològica basà an sl'interpretassion dël Coran, dla Sunnah e dël consens dij dot (ijma). Le scòle ëd pensé (madhhab) a son formasse ant ël sécol VIII-IX, stabilend ij prinsipi për l'aplicassion dla lej islàmica (Sharia).
Dotrin-e e Prinsipi
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij sunita a fondo soa fede an sëj «Sinch Pilastr ëd l'Islam»:
- Profession ëd fede (Shahada): «A-i é pa d'àutr dio che Allah, e Maomet a l'é sò profeta».
- Preghiera (Salat): Sinch vòlte al di.
- Limòsna (Zakat): Contribussion ai pòver.
- Digiun (Sawm): Durant ël mèis ëd Ramadan.
- Peregrinagi (Hajj): A la Meca almanch na vira ant la vita.
An dzorpì, a chërdo ant:
- L'unità e l'eternità d'Allah (Tawhid).
- J'àngej, ij lìber sacrà, ij profeta e ël Di dël Giudissi.
- La predestinassion (Qadar), combinà con la responsabilità uman-a.
Scòle giurìdiche (Madhhab)
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij sunita a séguito quatr scòle prinsipaj d'interpretassion dla Sharia, tuti arconossù com egalment vàlide:
- Hanafita: Pì flessìbil, anfluent an Asia, Turchìa e Balcan.
- Malichita: Basà an sl'usagi locaj (amal), present an Àfrica setentrional.
- Shafi'ita: Sistemà an sël rasonament analògich (qiyas), an Indonesia e Egit.
- Hanbalita: Pì literalista, arpresentà dal Wahhabism (Arabia Saudita).
Pràtiche e Liturgìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]La preghiera dël vënner (Jumu'ah) a l'é menà da n'imam, ch'a l'é pa un prèive ma na guida dla comunità.
Le feste prinsipaj a son l'Eid al-Fitr (fin dël Ramadan) e l'Eid al-Adha (sacrifissi).
L'istitussion dl'Ulama (dot) a l'ha na fonsion sentral ant l'anterpretassion religiosa.
Demografìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij pais a magioransa sunita a comprendo:
- Arabia Saudita, Egit, Pakistan, Indonesia (ël pais con pì musulman dël mond), Turchia e Bangladesh.
- An Euròpa, le comunità pì numerose a son an Fransa, Germania e Regn Unì.
Sfide e Division antërne
[modìfica | modifiché la sorgiss]Estremism: Chèiche grup salafita o jihadista a son criticà për soa vision rìgida.
Rapòrt con ij siita: Tension stòriche, dzortut an Iran, Iraq e Siria.
Modernità: Discussion an sla democrassìa, dij drit ëd le fomne e dij drit LGBT.
Riformism: Sforz për adaté l'Islam a la società contemporania (es. Ijtihad).
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'Islam sunita a l'é na realtà diversificà, con na richëssa cultural e teològica ch'a l'ha marcà la stòria ëd numeros pais. An facia a le tension globaj, vàire comunità a travajo për na coesistensa pacìfica e për n'Islam ch'a diàloga con ël mond modern.