Lena Amsel
 portret autorstwa Franza Xavera Setzera (1918) | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 lipca 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 listopada 1929 |
| Zawód |
aktorka, tancerka |
Lena Amsel (ros. Лена Амшель, ur. 27 lipca 1898 w Łodzi, zm. 2 listopada 1929 pod Paryżem)[1] – tancerka i aktorka pochodzenia polsko-żydowskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1916 należała do berlińskiej bohemy artystycznej, skupionej wokół Marii Orskiej. Została odkryta jako tancerka i aktorka przez Karla Gustava Vollmoellera, który w celu przedstawienia jej szerszej publiczności, zorganizował wieczory taneczne w ogrodzie zimowym. Występowała w wiedeńskim Konzerthausie (1918), m.in. z Gertrude Barrison[2], a także w pantomimie „Das Abenteuer im Ronacher” (1922). W latach 1917–1923 wystąpiła w 10 filmach, m.in. w Tragödie der Liebe i Der allmächtige Dollar, oba z 1923[3][2]. Grała min. u boku takich aktorów jak Mia May, Paul Morgan i Marlene Dietrich[2].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Pochodziła z żydowskiej rodziny fabrykanckiej. Kilkukrotnie wychodziła za mąż, za: argentyńskiego barona Severina[2], hrabiego Hugo Karla Marię Grafa von Moy de Sons (1921[4]–1923)[2], węgierskiego oficera i pilota Emmericha von Jeszensky’ego, oraz aktora Ernsta Dumcke (rozwód w 1927). Ponadto słynęła z licznych romansów. Do jej partnerów należeli m.in.: pisarz i pionier kina Karl Gustav Vollmoeller, malarz Otto Dely i pisarz Louis Aragon[2].
2 listopada 1929 uczestniczyła w wyścigu samochodowym, ścigając się z malarzem André Derainem[5]. Na trasie między Barbizon a Paryżem[6] auto wpadło w poślizg, wpadło do rowu i spłonęło[5]. W wypadku zginęła Lena Amsel i jej przyjaciółka Florence Pitron[2].
Została pochowana na Cmentarzu Montparnasse (dział 28, sekcja 3)[4].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Portret Leny Amsel autorstwa Pameli Hart Brown Vinton Ravenel (1916) znajduje się w zbiorach Brooklyn Museum[7].
- Constantin Holzer-Defanti, austriacki projektant porcelany, w swojej pracy Lustiger March (pol. Zabawny marsz, 1927) przedstawił Lenę Amsel, jako maszerującą tancerkę w stroju klauna z lutnią[8].
- W 2002 ukazała się powieść Roman einer Tänzerin (pol. Powieść tancerki) autorstwa Ruth Landshoff (1904–1966)[9]. Książka przedstawia losy Leny Vogel, inspirowanej postacią Leny Amsel. Pomimo napisania jej w latach 30. XX w., nie została wydana, ze względu na żydowskie pochodzenie Landshoff. Autorka zachowała maszynopis powieści, która została wydana 36 lat po jej śmierci[10].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1917: Pinselputzi stiftet Unheil und eine Ehe,
- 1918: Pinselputzi rendevouzelt,
- 1918: Lenas noble Bekanntschaft,
- 1918: Meine Tochter, deine Tochter,
- 1918: Der Weg zum Reichtum,
- 1918: Lene oder Lena?,
- 1923: Tragödie der Liebe,
- 1923: Der mächtige Dollar[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Lena Amsel | filmportal.de [online], filmportal.de [dostęp 2024-12-17].
- ↑ a b c d e f g Ilse Erika Korotin, biografiA: Lexikon österreichischer Frauen, Böhlau Verlag Wien, 19 maja 2016, s. 100–101, ISBN 978-3-205-79590-2 [dostęp 2024-12-17] (niem.).
- ↑ Lena Amsel w bazie IMDb (ang.)
- ↑ a b Lena Amsel (1898–1929) – Find a Grave Memorial [online], findagrave.com [dostęp 2024-12-17] (ang.).
- ↑ a b Wie Lena Amsel verunglückte, „Die Stunde”, anno.onb.ac.at, 9 listopada 1929, s. 3 [dostęp 2024-12-17].
- ↑ Amsel [online] [dostęp 2024-12-17].
- ↑ Brooklyn Museum [online], www.brooklynmuseum.org [dostęp 2024-12-17].
- ↑ Eksponat 028 [online], kolekcjaporcelany.pl [dostęp 2024-12-17].
- ↑ Ruth Yorck, Walter Fähnders, Roman einer Tänzerin: Erstausgabe aus dem Nachlass, wyd. 1. Ausg, Berlin: AvivA, 2002, ISBN 978-3-932338-15-1 [dostęp 2024-12-17].
- ↑ Recenzja książki Roman einer Tänzerin, [w:] Perlentaucher [online], 2002 (niem.).