Eksponat Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
kliknij, by powiekszy�
Historia konstrukcji:
Armata opracowana w szwedzkich zak�adach AB Bofors. Powsta�a poprzez wyd�u�enie lufy wcze�niejszego modelu z 1898 roku. Zosta�a przyj�ta na
uzbrojenie szwedzkiej marynarki wojennej pod oznaczeniem 15,2 cm kanon m/30. Dla potrzeb jednostek artylerii nadbrze�nej montowano j�
tak�e na nowo opracowanym �o�u coko�owym nosz�cym oznaczenie lavettage m/34.
Zastosowanie:
Plan rozmieszczenia i konstrukcji stanowisk dzia� opracowano w Szefostwie Fortyfikacji Wybrze�a Morskiego. Szef Fortyfikacji mjr. Rudolf
Fryszwski opracowa� projekt wst�pny a in�. Henryk Wagner wykona� niezb�dne pomiary w terenie. Projekt betonowych stanowisk opracowa� natomiast
Szef Budownictwa KMW kmdr. por. in�. Tadeusz Kintel, a szczeg�owo por. in�. Sap. W�odzimierz Ochocki z Szefostwa Fortyfikacji Wybrze�a
Morskiego. Prace budowlane rozpocz�a wiosn� 1935 roku wybrana droga przetargu prywatna firma "Jask�lski, Brygiewicz i Sp�ka".
Cztery zakupione dzia�a utworzy�y 1 Bateri� utworzonego w czerwcu 1935 roku Dywizjonu Artylerii Nadbrze�nej.
Zarz�dzeniem szefa KMW nr 22 z 31 grudnia 1936 roku zmieniono numeracj� baterii nadbrze�nych - bateria cyplowa otrzyma�a numer XXXI (w 1939 roku
jej dow�dc� by� kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski). W 1940 roku planowano zakup drugiej baterii dzia� tego typu.
Opis konstrukcji:
Lufa stalowa, gwintowana. Zastosowano p�automatyczny zamek klinowy o ruchu poziomym. Spust sterowany elektrycznie ze stanowiska centralnego
lub awaryjnie mechanicznie przy zamku dzia�a. Naprowadzanie w normalnych warunkach na podstawie namiar�w otrzymywanych z centralnego stanowiska
kierowania ogniem. W sytuacjach awaryjnych po prawej stronie lufy znajdowa�a si� teleskopowa luneta umo�liwiaj�ca strzelanie do cel�w ogniem
bezpo�rednim.
Celownik teleskopowy.
Dzia�o umieszczono w pude�kowej pancernej os�onie o grubo�ci �cianek 15 mm i wraz z podestem dla obs�ugi posadowiono na podstawie coko�owej
umo�liwiaj�cej pe�ne dookr�ne pole ostrza�u.
Stanowiska ulokowano na piaszczystych wydmach w odst�pach oko�o 80 metr�w. �elbetowy blok stanowiska ma mas� oko�o 800 ton i wymiary 13,5x11,5x6,5 m.
Strop na grubo�� 2 m, �ciany boczne magazyn�w amunicyjnych 2,35 m natomiast przedsionka 1,8 m. Platform� bojowa otoczono wielobocznym
parapetem-przedpiersiem wysoko�ci 1,5 m i grubo�ci 1 m. Gotowy obiekt obsypywano piskiem tworz�c pag�rek o wysoko�ci 4-5 m, kt�rego szczyt i
boki pokrywa�a p�yta detonacyjna o szeroko�ci 3,8 m i grubo�ci 0,4 m (mia�a pobudza� zapalniki spadaj�cych pocisk�w i bomb lotniczych
zabezpieczaj�c przed penetracj� piaszczystej podbudowy stanowiska).
Amunicja:
Stosowano amunicj� rozdzielnego �adowania - �adunek miotaj�cy zmienny by� przechowywany w woreczkach i przed strza�em umieszczano go w bardzo d�ugiej mosi�nej �usce.
Przeciwpancerna wz. 35.
D�ugo�� pocisku: 500 mm
Masa pocisku: 46,9 kg
Dono�no��: 22.400 m
Pocisk przeciwpancerny pe�nokalibrowy z czepcem ochronnym i balistycznym typu APCBC.
W cz�ci dennej znajdowa� si� zapalnik bezw�adno�ciowy z mo�liwo�ci� nastawienia zw�oki.
Pocisk przeciwpancerny mia� zdolno�� przebicia p�yty pancernej o grubo�ci 78 mm z odleg�o�ci 15.000 m.
Od�amkowo-burz�ca wz. 35.
D�ugo�� pocisku: 492 mm
Masa pocisku: 46 kg
Dono�no��: 26.500 m
Pocisk z grubo�cienn� skorup� wype�nion� �adunkiem wybuchowym typu HE.
Za detonacj� �adunku odpowiada� g�owicowy zapalnik uderzeniowy.
O�wietlaj�ca wz. 35.
D�ugo�� pocisku: 647 mm
Masa pocisku: 43,4 kg
Wewn�trz skorupy pocisku znajdowa�a si� puszka wype�niona substancj� chemiczn� daj�c� jasne �wiat�o podczas spalania, kt�ra by�a
podwieszona linkami pod spadochron wyd�u�aj�cy czas opadania puszki.
G�owicowy zapalnik czasowy umo�liwia� dob�r odleg�o�ci na kt�rej odbywa�o si� rozcalenie skorupy i pirotechniczne wypchni�cie puszki.
�uska.
D�ugo��: 1250 mm
�rednica dna: 184 mm
�adunek miotaj�cy pe�ny mia� mas� 16,6 kg plus 185 g podsypki prochowej - pr�dko�� wylotowa pocisku 920 m/s.
�adunek miotaj�cy normalny mia� mas� 8,6 kg plus 60 g podsypki prochowej - pr�dko�� wylotowa pocisku 650 m/s.
�adunek miotaj�cy zmniejszony mia� mas� 6,7 kg plus 60 g podsypki prochowej - by� stosowany do wystrzeliwania pocisk�w
o�wietlaj�cych.
�lepa.
Dla cel�w szkoleniowych mo�na by�o w�o�y� do lufy wk�adk� redukcyjn� pozwalaj�c� na �wiczenie dzia�oczyn�w z wykorzystaniem �lepej
amunicji od 40 mm armaty przeciwlotniczej Bofors wz. 36.
Epilog:
Kariera armat nie zako�czy�a si� wraz z kapitulacj� obro�c�w wybrze�a w pa�dzierniku 1939 roku. Niemcy docenili taktyczne korzy�ci z tytu�u
posiadania baterii artylerii nadbrze�nej w tym newralgicznym punkcie, wi�c przej�li dzia�a i po ukompletowaniu brakuj�cego wyposa�enia
wprowadzili je do swojej s�u�by pod nowym oznaczeniem 15,24 cm SK L/55 (Fabrikat Bofors 1935). Nowe oznaczenia otrzyma�y tak�e pociski:
- przeciwpancerny 15,24 cm Psgr L/3,2 (m.Hb.)
- burz�cy 15,24 cm Spgr L/4,5 Kz
- o�wietlaj�cy 15,24 cm Lg L/4,3
Bateria otrzyma�a nazw� "Schlesien" i pozostawa�a w s�u�bie a� do kapitulacji 8 maja 1945 roku.
Po zako�czeniu II Wojny �wiatowej przez kr�tki czas dzia�a pozosta�y na stanowiskach strzeg�c wybrze�a Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej,
ale ko�cz�ce si� zapasy amunicji i cz�ci zamiennych oraz rosn�ce znaczenie broni rakietowej spowodowa�y przekazanie ich do muze�w.
Obecnie mo�na je podziwia� w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
Niestety ale w 1946 roku stanowisko dzia�a nr 1 zosta�o wysadzone �adunkami wybuchowymi, a nast�pnie w 1954 roku dokonano zniszczenia samego
dzia�a - jego pozosta�o�ci (m.in. fragment oporopowrotnika) wydobyto w marcu 2010 pod patronatem Muzeum Obrony Wybrze�a na Helu
celem renowacji i ekspozycji (muzeum to stara si� tak�e przywr�ci� pierwotny wygl�d stanowisku nr 4).
�r�d�a:
Instrukcja M.Dv. Nr. 170/67 "Merkbuch �ber die Munition f�r die 15,24 cm SK L/55 (Fabrikat Bofors 1935)", wyd. Oberkomando der
Kriegsmarine, Berlin 1940
Zdzis�aw Wa�ko, Rafa� Witkowski "Formowanie, dzia�ania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki okr�t�w i oddzia��w l�dowych Marynarki
Wojennej", z serii "Wojsko Polskie" przygotowanej przez Wojskowy Instytut Historyczny, wyd. MON, Warszawa 1976
J�zef Wies�aw Dyskant "Polska Marynarka Wojenna w 1939 roku", wyd. AJ-Press, Gda�sk 2000
John Campbell "Naval weapons of World War Two", Naval Institute Press, 1985
Internet:
http://hela.com.pl/laskowski.html
http://www.navweaps.com
